در عصری که به کودکان به شکلی متفاوت پرداخته شده و روانشناسی کودکان یکی از شاخه‌های پررنگ دنیای روانشناسی است، می‌توان با شناخت بهتر روحیه فرزندان، آن‌ها را به شکلی موثرتر در مسیر رشد قرار داد. روانشناسی نقاشی کودکان از کارآمدترین انواع روانشناسی کودکان است که به راحتی زوایای پنهان ذهنی آن‌ها را آشکار ساخته و نقاط قوت و ضعفشان را پیدا می‌سازد.
با گروه مالتینا همراه باشید.
روانشناسی نقاشی کودکان
از آن جایی که کودکان به نقاشی کشیدن علاقه زیادی دارند، روانشناسی نقاشی کودکان از کارآمدترین مدل‌های روانشناسی اطفال به شمار می‌آید. شما کمتر می‌توانید از طریق صحبت کردن با یک کودک، دریافت زیادی از افکار وی داشته باشید، اما نگاه کردن به دفترچه نقاشی‌های وی، مسائل زیادی را برملا خواهد ساخت.
در نقاشی‌های کودکان به راحتی می‌توان حالات درونی، احساسات، ترس‌ها، آرزوها و بسیاری دیگر از موارد نهفته در ذهن آن‌ها را کشف کرد. کشف این موارد به مشاور یا والدین کمک می‌کند تا کودک را در بسیاری مشکلات رفتاری و اجتماعی کمک کرده و او را برای زندگی شادتر و موفق‌تری آماده سازند.
کشیدن خطوط کج و ناهماهنگ
کودکانی که همیشه خط‌های کج کشیده و خط‌های صاف و سالم در نقاشی‌های آن‌ها دیده نمی‌شود، معمولا مشکلات عاطفی و ناثباتی احساساتی دارند. این کودکان در محیط خانه یا جامعه، از ضعف احساسی برخوردار بوده و بسیار شکننده هستند.
کشیدن خط‌های کج در نقاشی کودکان، حاکی از آشفتگی ذهنی آن‌ها است.
عدم تناسب میان اجزای نقاشی
اگر در نقاشی کودک خود، برخی اجزا بسیار بزرگتر از سایر اجزا هستند، به طور مثال خانه بزرگتر از دیگر اجزا چون درخت‌ها، کوه‌ها و غیره دیده شده و تفاوت ابعاد غیرطبیعی دارند، باید بدانید که وی به اختلالات عاطفی دچار است و حتما باید درمان‌ها و مشاوره‌های تکمیلی در این زمینه را دریافت کند.
سایز کوچک اجزای نقاشی
در صورتی که کودک شما در نقاشی خود، اجزای کوچک را به کار می‌گیرد، به طور مثال آدمک‌ها را کوچک کشیده و یا خورشید را ریز و نقاشی می‌کند، او شخصیتی گوشه‌گیر داشته و غالبا از قرار گرفتن در جمع‌های بزرگ، حتی جمع‌های کودکانه، معذب است.
کشیدن خطوط اضافی در نقاشی
اگر در نقاشی کودک خطوط اضافی دیده می‌شود و او خط‌های معمولی نقاشی خود را با چند حرکت رفت و برگشتی، ضخیم می‌کند؛ باید به دنبال نشانه‌های بیشتر پرخاشگری و سطح تحریک‌پذیری بالا در وی باشید. بهتر است این کودکان را حین نقاشی کشیدن دوباره مطالعه کنید که آیا برای کشیدن خط‌ها، فشار زیادی به مداد می‌آورند یا نه. کودکان با سطح تحریک پذیری بالا، مداد را بین انگشتان خود و روی صفحه نقاشی، بیش از حد لازم فشار داده و رنگ‌های پررنگ و خطوط ضخیم ایجاد می‌کنند.
ترمیم و اصلاح در نقاشی
کودکانی که در نقاشی کشیدن خود، دقت و وسواس زیادی داشته و حتما بخش‌های مشکل‌دار را ترمیم می‌کنند، از ضریب هوشی بالاتری برخوردار هستند. این کودکان به جزئیات دقت کرده و در صورتی که بخشی از نقاشی آن‌ها دچار مشکلی باشد، حتما آن بخش را پاک کرده و دوباره سعی در کشیدن خطوط صاف خواهند داشت.
کودکانی که خطوط صاف و تمیز در نقاشی خود می‌کشند، از بهره هوشی مناسبی برخوردار هستند.
تک رنگ یا محدود بودن رنگ‌ها
کودکانی که در نقاشی خود از یک رنگ خاص استفاده کرده و یا به طور کلی رنگ‌های محدودی را مورد استفاده قرار می‌دهند، غالبا به بیش فعالی مبتلا هستند. حتی اگر آزمایشات بعدی نشان دهد که اثری از بیش فعالی در کودک نیست، آستانه تحمل پایین و ویژگی لجبازی در این کودکان وجود خواهد داشت. نقاشی این کودکان به طور معمول از یک رنگ تبعیت می‌کند. به طور مثال کودک یک خانه را سراسر به رنگ بنفش درآورده و علاقه‌ای به استفاده از سایر رنگ‌ها ندارد. بی حوصلگی در کودکی معنای مشابه بزرگسالی نداشته و نباید این کار را به بی‌حوصله بودن کودک تعبیر کنیم.
تکرار در نقاشی‌ها
اگر کودک همیشه یک چیز را در نقاشی‌های خود تکرار می‌کند و یک عنصر به طور مثال یک شاخه گل یا یک شخصیت همیشه در نقاشی‌های وی حضور دارد، احتمالا او مشکلی دارد که قادر به بازگو کردن آن با دیگران نیست. داشتن برخی رازهای کوچک برای کودکان به اندوه‌های بزرگی تبدیل شده و با پنهان ساختن بیشتر آن‌ها، بار سنگینی را بر شانه‌های خود متحمل می‌شوند. این علائم در نقاشی‌ها، می‌توانند نشانگر چنین رازهایی بوده و هشدارهایی برای بزرگسالان باشند تا کودک را با درایت کامل به سمت بروز دادن رازهای درونی خود و مشکلات احتمالی نمایند.
تکرار در نقاشی کودکان می‌تواند یک علامت هشداردهنده باشد.
ترسیم تصاویر ترسناک
برخی از کودکان در نقاشی‌های خود تصاویری ترسناک ترسیم می‌کنند. این تصاویر می‌تواند با کشیدن تنها یک چنگال بدمنظر همراه بوده یا عکسی از یک مرد بدچهره باشد. به هر صورت نقاشی تصاویر ترسناک حاکی از وحشت‌های درونی کودک است که می‌تواند عواملی بیرونی یا درونی داشته باشد. برخی از کودکان کابوس‌های وحشتناکی دیده و این کابوس‌ها برای آن‌ها، زمینه‌ساز ترسیم چنین نقاشی‌هایی است. البته خود این کابوس‌ها نیز ریشه‌های جداگانه‌ای دارند که باید ردیابی شده و در صورت امکان تحت درمان قرار بگیرند.
الگوی تکرار و توسعه
این یک الگوی تعریف شده در نقاشی کودکان است: کودک یک تصویر یا ماهیت مثلا یک مربع کشیده و باز آن را در گام بعدی در اندازه بزرگتر تکرار می‌کند و به همین ترتیب ادامه می‌دهد. به این شکل شما ۳ یا ۴ مربع در ابعاد مختلف دارید که به تدریج بزرگتر شده‌اند. الگوی تکرار و توسعه در نقاشی کودکان حاکی از کمی آشفتگی ذهنی و مقاومت درونی در مقابل شکست است. این کودکان به راحتی قادر به پذیرفتن شکست نبوده و در مقابل آن سرکشی و خشم هیجانی و کنترل نشده نشان می‌دهند.
مطلب خواندنی:
رنگ‌ها در روانشناسی نقاشی کودکان
رنگ‌ها نیز در روانشناسی نقاشی کودکان جای خود را دارند:
قرمز، زرد و نارنجی
رنگ‌های خانواده نارنجی، یعنی قرمز، زرد و نارنجی نشان دهنده شادی درونی کودک بوده و حاکی از روحیات شاداب و پرانرژی در وی هستند.
آبی، سبز و بنفش
کودکانی که بیشتر از رنگ‌های آبی، سبز و بنفش در نقاشی‌های خود استفاده می‌کنند، احساس سرخوردگی، یاس، اندوه و غمگینی دارند.
رنگ‌ها در نقاشی کودکان از اهمیت بسیاری زیادی برخوردار است.
کشیدن خانه در روانشناسی نقاشی کودکان
کودکانی که غالبا در نقاشی خود خانه می‌کشند، به خانواده علاقه‌مند بوده و کودکانی وابسته به والدین و اعضای خانواده خود هستند. اما همین نفس کشیدن خانه می‌تواند معانی مختلفی داشته باشد. اگر کودک شما خانه‌ای شاداب کشیده و اطراف آن را با گل و بته پر کرده است، او کودکی شاد محسوب شده و از زندگی خانوادگی مناسبی برخوردار است. اما اگر کودک شما خانه‌ای متروکه و غمگین ترسیم کرده و در آن خبری از پنجره‌های رنگی و شاد نیست، احتمالا او در محیط خانواده اندوهگین بوده و یکی از پدر یا مادر، رفتار مناسبی با او ندارد. حتی مشاجره‌های سنگین میان والدین یا اختلافات خانوادگی میان بزرگسالان نیز می‌تواند منجر به ترسیم چنین تصاویری گردد.
یک مطلب جذاب:
۵ رویکرد نوآورانه برای بهبود اوتیسم کودک دلبندتان و تغییر در آینده او
کشیدن خورشید در روانشناسی نقاشی کودکان
خورشید نیز از آن دسته اجزایی است که همیشه در نقاشی کودکان دیده می‌شود. کودکان خورشید را به اشکال مختلف می‌کشند. برخی برای کودک چشم و ابرو گذاشته و برخی دیگر شعاع‌های نورانی بلندی به آن اضافه می‌کنند. به هر ترتیب خورشید برای کودکان نماد، پدر بوده و بسته به این که خورشید را چه اندازه شاد و گرم نقاشی کرده و یا از آن تصویری کمرنگ و بی لعاب ارائه دهنده، احساساتی است که نسبت به پدر خویش دارند. آن دسته از کودکانی که خورشیدی درخشان و نزدیک کشیده و از رنگ‌های تند برای نقاشی کردن آن استفاده می‌کنند، رابطه‌ای نزدیک و مناسب با پدر خویش داشته و از حضور او در زندگی خود لذت می‌برند. برعکس کودکانی که از پدر هراس داشته یا از محبت کامل وی محروم هستند، خورشیدی کمرنگ و بی لعاب ترسیم کرده و زرد کمرنگی را برای رنگ زدن به آن، انتخاب خواهند کرد.
خورشید در نقاشی کودکان، نماد پدر خانواده است.
کشیدن حیوانات درنده در روانشناسی نقاشی کودک
اگر کودک شما عکس یک گربه یا سگ را در نقاشی خود می‌کشد، این حاکی از علاقه وی به حیوانات است و هیچ معنای بد یا نگران کننده‌ای در آن نهفته نیست. اما اگر می‌بینید که کودک اشکالی ترسناک از حیوانات درنده را در نقاشی‌های خود منعکس می‌سازد، این می‌تواند به ترس‌های درونی وی و در واقع احساس گناهی که از ماجراهای مختلف دارد، مربوط باشد. گاهی اوقات کودک بی‌دلیل خود را دلیل مشاجره‌های میان والدین دانسته و این موضوع را به این شکل در نقاشی‌هایش بروز می‌دهد.
این مطلب را نیز بخوانید:
حالت نقاشی صورتک‌ها در روانشناسی نقاشی کودک
کودکانی که صورت آدم‌ها را در نقاشی خود بسیار بزرگ کشیده و اجزای صورت را درشت‌تر از آن چه باید بکشند، ترسیم می‌کنند، روحیات پرخاشگرانه‌تری داشته و آن‌هایی که اجزای صورت را ریز و کمرنگ می‌کشند، درونگرا و بعضا خجالتی و کمرو هستند.
حالت صورت ها در نقاشی کودکان، تفاسیر مرتبط با خود را داراست. نامتناسب بودن اجزای صورتک‌ها می‌تواند حاکی از یاس درونی کودک باشد.
فضای نقاشی در روانشناسی نقاشی کودکان
در نهایت باید به حالت نقاشی کشیدن کودک در فضای صفحه توجه داشته باشید. اگر کودک شما از تمام فضای صفحه برای نقاشی کشیدن خود استفاده کرده و اجزا را در وسعت لازم طراحی می‌کند، او روحیه‌ای شاد داشته و در زندگی خانوادگی خود، نشاط کافی دارد. اما کودکانی که به سمت چپ صفحه یا به هر ترتیب گوشه‌ای از آن تمایل داشته و نقاشی خود را در گوشه‌ها محصور می‌دارند، معمولا مشکلات عاطفی داشته و در خانواده یا جمع دوستان، احساس تنهایی و هراس می‌کنند.
پیشنهاد مطالعه:
۱۰ ایده آسان برای ساخت کاردستی کودک در خانه و مدرسه
۵ دلیل برای آن که جلوی گریه کردن کودک را نگیرید
چرا کودکان بزرگتر نباید از خواهر برادر کوچکشان مراقبت کنند
سخن پایانی
شما چه موارد دیگری را از روانشناسی نقاشی کودکان می‌شناسید که در بالا به آن‌ها اشاره نشده باشد؟ کودکان چطور احساسات و عواطف، مشکلات و ناراحتی‌های خود را در نقاشی‌ها منعکس می‌کنند؟
