دیس پراکسی یک اختلال حرکتی مبتنی بر مغز است که بر مهارت‌های حرکتی کودک یا افراد بزرگسال تأثیر می‌گذارد. این مورد به هوش مربوط نیست، اما گاهی اوقات می‌تواند بر مهارت‌های شناختی نیز تأثیر گذار باشد. اصطلاح دیس پراکسی ده‌ها سال است که وجود دارد، اما امروزه زیاد مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. به این دلیل که تعریف مشخص و رسمی ای ندارد. هنوز هم ممکن است این اصطلاح را از زبان برخی متخصصان و خانواده‌ها بشنوید.
در انگلیس اصطلاح دیس پراکسی بیشتر استفاده می‌شود. گاهی اوقات آن‌ها از این اصطلاح استفاده می‌کنند تا چالش‌های فراتر از مشکل مهارت‌های حرکتی را نام ببرند. به عنوان مثال، ممکن است آن ها در تعریف خود از دیس پراکسی، مشکلات در مهارت‌های اجتماعی یا توجه را نیز مدنظر قرار دهند.
برخی از افراد در ایالات متحده نیز ممکن است چنین نظری داشته باشند. آن‌ها ممکن است اصطلاح دیس پراکسی را به کار ببرند زیرا احساس می‌کنند به بهترین وجه مشکلات کودک خود را توصیف می‌کند.
اما بیشتر افراد حرفه‌ای دیگر از این اصطلاح استفاده نمی‌کنند. ارزیاب‌ها هنگام تشخیص از DCD استفاده می‌کنند. متخصصان بیشتر مشکلات را مدنظر قرار می دهند و به عناوین یا اسامی توجهی ندارند. مدارس و متخصصان نیز معمولاً بر چالش‌ها و خدمات تمرکز می‌کنند، بدون آنکه اسم خاصی بر روی آن بگذارند.
دیس پراکسی یا اختلال هماهنگی رشد
دیس پراکسی گاهی با اختلال هماهنگی رشد اشتباه گرفته می‌شود. در حالی که برخی از پزشکان ممکن است این دو مورد را جداگانه در نظر بگیرند، به دلیل عدم تعریف رسمی، برخی دیگر آن‌ها را یکسان می‌دانند.
كودكانی كه مبتلا به دیس پراكسی هستند، ممكن است دیرتر به نقاط عطف رشد برسند. آن‌ها همچنین در تعادل و هماهنگی مشکل دارند. در دوران نوجوانی و بزرگسالی، علائم دیس پراکسی می‌تواند منجر به مشکلات یادگیری و کاهش اعتماد به نفس شود.
دیس پراکسی یک بیماری مادام العمر است. در حال حاضر هیچ درمانی برای این بیماری وجود ندارد، اما روش‌های درمانی وجود دارد که می‌تواند به شما در کنترل موثر این اختلال کمک کند.
علائم این اختلال در کودکان
اگر کودک شما دچار دیس پراکسی است، ممکن است در انجام برخی کارها مانند بلند کردن سر، غلتیدن و نشستن نسبت به سایر کودکان به تاخیر بیشتری عمل کند. اگرچه کودکان مبتلا به این بیماری در نهایت ممکن است به موقع به نقاط عطف اولیه برسند.
علائم و نشانه‌های دیگر می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- مواضع غیر معمول بدن
- تحریک پذیری عمومی
- حساسیت به صداهای بلند
- مشکلات تغذیه و خواب
- افزایش حرکت بازوها و پاها
با رشد کودک، ممکن است تأخیرهایی را در موارد زیر مشاهده کنید:
- خزیدن
- پیاده روی
- آموزش آسان
- تغذیه
- لباس پوشیدن
دیس پراکسی کنترل حرکات فیزیکی را دشوار می کند. به‌عنوان مثال، كودكی ممكن است در حالی که کتاب‌های مدرسه خود را در دست دارد راه برود، اما او نمی‌تواند این كار را بدون لغزش، برخورد با چیزی یا افتادن كتاب‌ها انجام دهد.
سایر علائم و نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حالت غیر معمول
- مشکلات هماهنگی که پریدن، پرش یا گرفتن توپ را دشوار می‌کند
- به راحتی تحریک پذیر بودن
- بداخلاقی
- مشکل در مهارت‌های حرکتی که بر نوشتن، کارهای هنری و بازی با آجر خانه‌سازی و پازل تأثیر می‌گذارد
افراد مبتلا به دیس پراکسی از نظر جسمی تناسب اندام کمتری پیدا می‌کنند زیرا از فعالیت‌های بدنی دور می‌شوند.
اگرچه هوش تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد، دیس پراکسی می‌تواند یادگیری و معاشرت را با مشکل روبرو کند:
- ایجاد اختلال در تمرکز و توجه برای انجام کارها
- مشکل در پیروی یا به خاطر سپردن دستورالعمل‌ها
- فقدان مهارت‌های سازمانی
- مشکل در یادگیری مهارت‌های جدید
- عزت نفس پایین
- رفتار نابالغ
- مشکل دوست‌یابی
علائم این اختلال در بزرگسالان
دیس پراکسی برای همه متفاوت است. انواع مختلفی از علائم بالقوه وجود دارد و می‌توانند با گذشت زمان تغییر کنند. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- حالت غیر طبیعی
- مسائل مربوط به تعادل و حرکت، یا ناهنجاری‌های راه رفتن
- هماهنگی ضعیف چشم و دست
- خستگی
- در یادگیری مهارت‌های جدید مشکل دارند
- مشکلات سازماندهی و برنامه‌ریزی
- مشکل در نوشتن یا استفاده از صفحه کلید
- داشتن مشکل در امور نظافتی و کارهای منزل
ممکن است به طور مداوم صحبت کنند و مطلبی را با خود را تکرار کنند. برخی از افراد مبتلا به دیس پراکسی در بیان و ترتیب کلمات نیز مشکل دارند. ممکن است گفتاری نامشخص داشته باشد و قادر به تلفظ برخی کلمات نباشد. معمولا این افراد درک بصری ضعیفی دارند و نسبت به نور حساسیت بیش از حد دارند. همچنین حساسیت بیش از حد یا کم به بو و طعم، دما و درد دارند.
دشواری در گرفتن سیگنال‌های غیرکلامی یا قضاوت در مورد لحن یا میزان صدا در خود و دیگران و تمایل به انصراف از کارهایی که خیلی سخت است از ویژگی‌های افراد مبتلا به دیس پراکسی به شمار می‌رود.
این افراد معمولا مستعد عزت نفس پایین، طغیان‌های عاطفی، هراس، ترس، وسواس، اجبار و رفتار اعتیاد‌آور و بی قراری اجتماعی یا عدم اعتماد به نفس هستند.
بسیاری از این خصوصیات فقط مختص افراد مبتلا به دیس پراکسی نیست و حتی در شدیدترین حالت نیز تمام خصوصیات فوق وجود در افراد مبتلا به دیس پراکسی الزاما وجود نخواهد داشت. اما بزرگسالان مبتلا به دیس پراکسی بیشتر مشکلات هماهنگی و ادراکی دارند.
دیس پراکسی ارتباطی به هوش ندارد. اگر دچار دیس پراکسی هستید، ممکن است حتی در زمینه‌هایی مانند خلاقیت و نوآوری توانایی بالایی داشته باشید. علائم هر فرد متفاوت است.
انواع دیس پراکسی کدامند؟
انواع مختلفی از دیس پراکسی وجود دارد:
حرکتی: باعث ایجاد مشکلاتی مانند نوشتن، لباس پوشیدن یا پریدن از خواب می‌شود.
کلامی: مشکلاتی در گفتار ایجاد می‌کند.
دهانی: باعث ایجاد مشکل در حرکات دهان و زبان می‌شود.
دیس پراکسی در مقابل آپراکسی
اگرچه این دو اصطلاح آشنا به نظر می‌رسند و هر دو شرایط مبتنی بر مغز هستند، ولی دیس پراکسی و آپراکسی یکی نیستند.
دیس پراکسی مشکلی است که فرد از ابتدای تولد دچار آن است. اما آپراکسی می‌تواند به دنبال سکته مغزی یا آسیب مغزی در هر مرحله از زندگی ایجاد شود، اگرچه انواع خاصی از آن ممکن است ریشه ژنتیکی داشته باشند.
انواع مختلفی از آپراکسی وجود دارد که بر عملکردهای مختلف حرکتی تأثیر می‌گذارد. معمولاً تصور می‌شود که این علامت یک بیماری عصبی، متابولیکی یا نوع دیگری از اختلال است.
آپراکسی ممکن است طی چند هفته به خودی خود برطرف شود، خصوصاً اگر نتیجه سکته مغزی باشد.
بیشتر بخوانید: راهکارهایی برای کنترل و درمان لکنت
علل ایجاد این اختلال
علت دقیق دیس پراکسی مشخص نیست. این مورد می‌تواند با تغییراتی در نحوه رشد سلول‌های عصبی در مغز ارتباط داشته باشد و بر روی نحوه ارسال پیام توسط مغز به بقیه بدن تأثیر بگذارد. به همین دلیل برای افراد مبتلا به دیس پراکسی دشوار است که یک سری حرکات را برنامه‌ریزی کنند و سپس آن‌ها را با موفقیت انجام دهند.
عوامل خطر دیس پراکسی
دیس پراکسی در مردان بیشتر از زنان است. همچنین ممکن است به صورت ارثی نیز انتقال یابد. عوامل خطرناکی که منجر به ایجاد اختلالات هماهنگی رشد می‌شود ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تولد زودرس
- وزن کم هنگام تولد
- مصرف مواد مخدر یا الکل در دوران بارداری توسط مادر
- سابقه خانوادگی اختلالات هماهنگی رشد
برای کودک مبتلا به دیس پراکسی غیر عادی نیست که بیماری دیگری با علائم همپوشانی داشته باشد. برخی از این موارد عبارت هستند از:
اختلال بیش فعالی با کمبود توجه (ADHD)، که باعث رفتارهای بیش فعال، مشکل در تمرکز و مشکل در حالت آرام نشستن می‌شود.
اختلال طیف اوتیسم، یک اختلال رشد عصبی است که در تعامل و ارتباطات اجتماعی اختلال ایجاد می‌کند. آپراکسی گفتاری در دوران کودکی، صحبت صریح را دشوار می‌کند. دیسکلکالیا، اختلالی است که درک اعداد و درک مفاهیم مقدار و کمیت را دشوار می‌کند. نارساخوانی، بر خواندن و درک مطلب نیز تأثیر می‌گذارد.
سایر شرایط مانند فلج مغزی، دیستروفی عضلانی و سکته مغزی می‌تواند علائم جسمی مشابه دیس پراکسی ایجاد کند. به همین دلیل مراجعه به پزشک برای تشخیص صحیح بسیار مهم است.
تشخیص دیس پراکسی
شدت علائم از کودکی به کودک دیگر بسیار متفاوت است. ممکن است مشخص نباشد که کودک شما چندین سال است مهارت‌های خاصی را کسب نمی‌کند. تشخیص دیس پراکسی ممکن است تا ۵ سال یا بیشتر به تأخیر بی افتد.
اگر کودک شما اغلب انجام کارها را نصفه رها می‌کند یا با هماهنگی جسمی دست و پنجه نرم می‌کند، به این معنی نیست که آن‌ها دچار دیس پراکسی هستند. این علائم می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های دیگر باشد.
برای ارزیابی دقیق، مهم است که به متخصص اطفال مراجعه کنید. پزشک فاکتورهایی مانند:
- تاریخچه پزشکی
- مهارت‌های حرکتی خوب
- نقاط عطف رشد
- توانایی‌های ذهنی
را بررسی می‌کند. هیچ آزمایش پزشکی خاصی برای تشخیص دیس پراکسی وجود ندارد. تشخیص ممکن است در موارد زیر انجام شود:
- مهارت‌های حرکتی به طور قابل توجهی کمتر از سن مورد انتظار است
- کمبود مهارت‌های حرکتی تأثیر منفی مداوم بر فعالیت‌های روزمره دارد
- دیس پراکسی اغلب به عنوان اختلال هماهنگی رشد (DCD) تشخیص داده می‌شود
بیشتر بخوانید: اختلالات روانی| سندروم دیوژن یا سندروم مسی چیست؟
درمان این اختلال
برای تعداد کمی از کودکان، علائم با افزایش سن خود به خود برطرف می‌شوند. گرچه در بیشتر کودکان اینطور نیست. متاسفانه هیچ درمانی برای دیس پراکسی وجود ندارد. با این حال با درمان‌های مناسب، افراد مبتلا به دیس پراکسی می‌توانند مدیریت علائم و بهبود توانایی‌های خود را یاد بگیرند.
از آنجا که برای همه متفاوت است، درمان باید متناسب با نیازهای فردی باشد. برنامه درمانی به عوامل مختلفی بستگی خواهد داشت. تشخیص شدت علائم و سایر شرایط همگانی کودک شما برای یافتن برنامه‌ها و خدمات مناسب کلیدی است.
برخی از متخصصان مراقبت‌های بهداشتی که ممکن است برای درمان به آن‌ها احتیاج داشته باشید عبارت هستند از:
- تحلیل‌گران رفتار
- کاردرمانگرها
- متخصصان کودکان
- فیزیوتراپیست‌ها
- روانشناسان
- گفتاردرمانی
دو نوع حرفه وجود دارد که اغلب با کودکانی کار می‌کنند که با مهارت‌های حرکتی دست و پنجه نرم می‌کنند. آن‌ها کار درمانگر (OT) و فیزیوتراپیست (PT) هستند.
OTها روی مهارت‌های حرکتی خوب و توانایی انجام کارهای روزمره مانند نگه داشتن مداد و بریدن با قیچی کار می‌کنند. آن‌ها همچنین ممکن است روی مهارت‌های حرکتی ساده مانند توانایی گرفتن یا لگد زدن به توپ کار کنند.
بنابراین فیزیوتراپیست‌ها، روی ایجاد قدرت بدن کار می‌کنند.
استراتژی‌های زیادی نیز وجود دارد که می‌توانید در خانه استفاده کنید. انجام بازی‌های رومیزی، آشپزی با هم و پرتاب توپ به اطراف روش‌هایی برای سرگرمی و تمرین مهارت‌های حرکتی است. همچنین می‌توانید با کودک خود در کارهای روزمره مراقبت از خود مانند مسواک زدن، لباس پوشیدن و بستن کفش کار کنید.
بعضی از کودکان با مداخلات جزئی خوب عمل می کنند. اما برخی دیگر برای نشان دادن پیشرفت به درمان‌های شدیدتری نیاز دارند. هر روش درمانی را که انتخاب کنید، می‌تواند در طول مسیر با توجه به شرایط کودک تنظیم شود.
تیم درمانی شما می‌تواند به شناسایی بهتر مشکلات کمک کند. سپس آن‌ها می‌توانند در تقسیم وظایف برای بخش‌های قابل کنترل برنامه‌ریزی کنند.
با تمرین منظم، کودک شما می‌تواند یاد بگیرد که چگونه کارها را بهتر مدیریت کند. کارهایی مثل:
- بستن کفش یا لباس پوشیدن
- نحوه صحیح غذا خوردن
- استفاده از توالت
- راه رفتن، دویدن و بازی کردن
- سازماندهی و برنامه ریزی برای انجام تکالیف و کارهای مدرسه
درمان می‌تواند به کودک کمک کند تا به اعتماد به نفس بیشتری دست یابد و این امر ممکن است از نظر اجتماعی نیز به او کمک کننده باشد. مدرسه کودک شما می‌تواند خدمات ویژه‌ای را برای سهولت در یادگیری ارائه دهد.
بزرگسالان نیز می‌توانند از کار درمانی بهره‌مند شوند. این امر می‌تواند به امور روزمره و عملی شامل مهارت‌های حرکتی کوچک و مهارت‌های سازمانی کمک کند.
رفتار درمانی شناختی یا گفتاردرمانی می‌تواند به اصلاح الگوهای تفکر و رفتاری کمک کند که اعتماد به نفس و عزت نفس شما را افزایش می‌دهد.
حتی اگر مشکلات جسمی هم دارید، ورزش منظم همچنان مهم است. اگر انجام ورزش به طور منظم برایتان دشوار است، از پزشک بخواهید شما را به یک متخصص طب فیزیکی معرفی کند یا به دنبال یک مربی شخصی واجد شرایط و ماهر باشید.
بیشتر بخوانید: راهنمای استفاده از وسایل فیزیوتراپی در خانه
چه موقع به پزشک عمومی مراجعه کنیم؟
اگر فکر می‌کنید دیس پراکسی تشخیص داده نشده یا از نظر هماهنگی مشکل دارید، به یک پزشک عمومی مراجعه کنید. بهتر است در یک دفترچه علائم خود را یادداشت کنید.
پزشک عمومی ممکن است شما را برای انجام آزمایشات به فیزیوتراپیست یا کاردرمانگر ارجاع دهد. آن‌ها قبل از تشخیص، حرکات و چگونگی تأثیر علائم شما را ارزیابی می‌کنند.
سخن پایانی
دیس پراکسی یک اختلال هماهنگی رشد است. این شرایط مادام العمر بر مهارت‌های حرکتی و گاهی عملکرد شناختی تأثیر می‌گذارد. نباید آن را با یک اختلال هوش اشتباه گرفت. در حقیقت، افراد مبتلا به دیس پراکسی می‌توانند دارای هوش متوسط یا بالاتر از حد متوسط باشند. هیچ درمانی برای این اختلال وجود ندارد، اما می‌توان آن را با موفقیت مدیریت کرد. با درمان‌های مناسب می‌توانید مهارت‌های حرکتی را بهبود ببخشید.
منابع:
