باز این چه شورش است که در خلق عالم است… به خیابان‌ها بنگریم، چه سری در تکرار هر ساله این نوحه سرایی و سر دادن نوای غم‌انگیز سوگواری سالار شهیدان، امام حسین (ع) و یاران وفادار ایشان وجود دارد؟ تاسوعا و عاشورا چطور پس از گذشت این همه سال و تحول دنیای بشریت، هنوز میان شیعیان جان دارد و هر سال به آن پرداخته می‌شود؟
تاسوعا و عاشورا
تاسوعا و عاشورا | در تاسوعا چه گذشت؟
تاسوعا آخرین شبی است که سرداران اسلام حیات زمینی را تجربه کردند. حسین (ع) و یاران وفادارش در شب تاسوعا که مصادف با نهم ماه محرم بود با حوادثی که پیشتر برای آن‌ها رقم زده شده بود، رویاروی شدند.
عمربن سعد که سپاه خویش را مقابل خیمه‌های امام حسین (ع) و یارانش آورده بود، برای از دست ندادن کرسی خویش، همان شب تاسوعا به خیمه‌ها تاخت و قصد داشت که کار جنگ را همان شب یکسره کند. اما امام حسین (ع) بنا بر مصلحتی با فرستادن ۲۰ نفر از جمله برادر خویش، حضرت عباس بن علی (ع) به سمت سپاه ظلم، از آن‌ها خواست تا کار جنگ را به فردا بیندازند. گفته شده است که حبیب بن مظاهر و زهیر بن قین نیز در این رویارویی با عمر بن سعد، حضرت عباس (ع) را همراهی می‌کردند. آن‌ها به عمر پیغام امام خویش را رساندند که فرمود بود؛ امشب را برای آخرین مناجات با پروردگار به ما مهلت بدهید.
تاریخ گواهی می‌دهد که عمر بن سعد این درخواست حسین (ع) را نپذیرفت و قصد داشت که علی رغم آن، به تاخت خود ادامه دهد. لازم است بدانید که در رسم جنگ‌های آن زمانه، در صورتی که طرف مقابل درخواست مهلت برای شروع یا ادامه جنگ می‌کرد، طرف دیگر آن را بر اساس رسم جنگ می‌پذیرفت. اما عمر بن سعد که تاب و توان تحمل برای رسیدن به رویاهای خویش را نداشت، با درخواست حضرت عباس (ع) مخالفت ورزیده و بر ایشان بانگ زد که یا به اطاعت از امیر عبیدالله بن زیاد سر فرود آورده و یا برای مرگ در این شبانگاه آماده شوید.
در اینجا چند تن از سرداران سپاه عمر میانجی‌گری کرده و وی را وادار ساختند تا سپیده صبح صبر کند. عمر بن حجاج به عمر بن سعد گوشزد کردند که اگر سپاهی از کفر مقابل ما بود، به آن‌ها مهلت می‌دادیم، چه شده که به نواده پیامبر اسلام یک شب تا صبح را مهلت رزم نمی‌دهیم. عمر بن سعد ناچار پذیرفت تا سپیده صبح برای نبرد با حسین (ع) صبر کند.
علت این همه شتاب عمر چه بود؟
اما شاید از خود بپرسید که علت این همه شتاب عمر برای ریختن خون حسین (ع) و یارانش چه بود؟
عمر بن سعد که هراس داشت شمر بن ذی الجوشن فرماندهی جنگ را در دست بگیرد، می‌خواست پیش از تسلط یافتن وی بر اوضاع، نام غلبه بر حسین را بر خویش نهاند. طعم گندم ری و حکومت آن باعث شد تا عمر بن سعد برای کشتن حسین (ع) شتاب داشته باشد و برای از دست ندادن موقعیتی که به وی وعده داده شده بود، بی‌تابی کند.
جالب است بدانید که پسر سعد پیشتر تمایلی به جنگ با حسین (ع) نداشت و در خیال خویش با برنامه صلح با نوه پیامبر، ماجرا را ختم به خیر کرده بود. اما شمر با نامه‌ای از سوی عبیدالله، نزد عمر آمده و وی را آگاه ساخت که باید به رویارویی رزمی با امام حسین (ع) دربیاید. عمر چاره‌ای بین جنگ با لشکر خاندان پیامبر یا از دست دادن موقعیت خویش و خیال حکومت ری نداشت. سرانجام هوای نفس و جاه طلبی در عمر غلبه کرده و او را به صف آرایی مقابل حسین (ع) و یارانش واداشت.
لازم به ذکر است که چهار تن از نزدیکان امام حسین (ع)، یعنی فرزندان ام البنین (ص)، قادر به دریافت امان نامه عمربن سعد و نجات از جنگ بودند. عبدالله، جعفر، عثمان و عباس، فرزندان ام البنین (ص) و برادران امام حسین (ع) بودند که به سبب پیوند خویشاوندی با شمر بن ذی الجوشن، امان نامه‌ای دریافت کردند. در این امان نامه آمده بود که در صورت خارج شدن این عده از لشکر حسین (ع)، می‌توانند از حفظ جان خویش مطمئن باشند. اما حضرت عباس (ع) و سایر برادران، از پذیرش این امان نامه سرباز زدند و به شمر فرمودند که؛ “بريده باد دست‌هاى تو و لعنت خدا بر تو و امان نامه‌ات باد! اى دشمن خدا، ما را دستور مى‌دهى كه از يارای برادر و مولايمان حسين عليه السلام دست برداريم و سر در طاعت ملعونان و فرزندان ناپاک کفر درآوريم. تو ما را امان مى‌دهى، اما براى فرزند رسول خدا صلى الله عليه و آله امانى نيست؟”
به این صورت آن‌ها امان نامه را رد کرده و به یاری حسین برگشتند.
اما به جز این‌ها تاسوعا روزی است که حسین (ع) و یارانش در محاصره نیروهای کوفی و سپاهیان عمر قرار گرفتند. حلقه محاصره تنگ‌تر شده و آب روی اهل بیت پیامبر اکرم (ص) بسته شد. لب‌های تشنه و فشار گرما و بی‌آبی بر خاندان پیامبر و یاران ایشان، سنگینی می‌کرد. دست‌های بریده عباس که برای آوردن آب روانه شده بود، هرگز از یاد شیعیان جهان بیرون نمی‌رود.
امام صادق علیه السلام درباره روز تاسوعا گفته‌اند: “تاسوعا روزی است که حسین(ع) و اصحاب او در کربلا محاصره شدند و سپاه شامیان برضد آنان گرد آمد. ابن زیاد وعمر سعد از فراهم آمدن آن همه سوار خوشحال شدند وآن روز، حسین (ع) ویارانش را ناتوان شمردند و یقین کردند دیگر برای او یاوری نخواهد آمد وعراقیان او را پشتیبانی نخواهند کرد.”
تاسوعا و عاشورا | در روز عاشورا چه گذشت؟
امام حسین (ع) و یاران ایشان، شب تاسوعا را به راز و نیاز، نماز و مناجات با پروردگار خویش گذرانده و صبح عاشورا پاکیزه‌تر از همیشه بر قامت استوار خویش برخاستند.
در صبح عاشورا، دهم ماه محرم سال ۶۱ هجری قمری، سپاه عمر بن سعد که نزدیک به ۶ هزار نفر یا بیشتر بودند، در مقابل سپاه ۷۲ نفره امام حسین (ع) صف کشیدند. (البته در برخی از روایات سپاه امام حسین (ع)، ۸۲ نفر ذکر شده است.)
اگر چه صلابت قدم‌های این ۷۲ نفر به هزاران نفر از لشکریان کفر و جور، غلبه داشته و با پیش آمدن آن‌ها، قلب‌های ضعیف بسیاری از لشکریان عمر بن سعد به لرزه افتاد. با سخنرانی ابتدایی امام حسین (ع) و تشریح موقعیت و ظلمی که ابن زیاد روا می‌داشت، تعدادی از لشکریان عمر ریزش کرده و حتی چند تنی از جمله حر بن یزید ریاحی، پسر و برادر وی به لشکر امام حسین (ع)، ملحق شدند.
تعدادی از سپاهیان امام حسین (ع) پیاده بودی و عده کمی نیز سواره بودند. به هر ترتیب آغازگر این جنگ شخص عمر بن سعد بود که تیرهای خود را روانه خیمه‌های لشکر نور ساخت. سپس جنگ آغاز شد و ظرف مدت یک ساعت، سپاه چند هزار نفری عمر، توانست نزدیک به ۵۰ نفر از یاران حسین (ع) را به شهادت برساند. البته این ۵۰ نفر نیز عده زیادی از لشکر ظلم و جور را به هلاکت رساندند و گفته می‌شود که تا لحظه شهادت، رشادت زیادی از خود نشان دادند.
همان طور که رسم جنگ‌های اعراب بود، پس از حمله اولیه که به شکل گسترده و نظم یافته صورت می‌گرفت، نبرد تن به تن آغاز می‌شد. در این شکل از نبرد، یاران دلیر و شجاع حسین (ع)، قدرت بالایی داشتند و دلاوری‌های آن‌ها، عده زیادی از لشکر مقابل را به کام مرگ کشاند. اما سرانجام کمتر بودن تعداد یاران اهل بیت و بی‌پایان بودن لشکر آل امیه، باعث شد که یک به یک یاران حسین (ع) به شهادت برسند. در روایات آمده است که در این لحظات که چند نفر باقی مانده در محاصره تنگ سربازان ظلم قرار گرفته و شمشیر می‌زدند، حجاب از پیش چشمانشان کنار رفته و بهشت را به چشم خویش می‌دیدند.
کار به همین منوال پیش رفت تا زمان نماز ظهر از راه رسید. همان طور که انتظار داریم، امام حسین (ع) و یاران اندک باقی مانده‌اش؛ بی توجه به جنگ و پرتاب نیزه‌ها، به نماز ایستادند. تیرهای زیادی حین نماز به سمت گروهی که در جماعت نماز برپا کرده بود، پرتاب شد و دو تن از مناجات آن‌ها محافظت می‌کردند.
پس از نماز ظهر، دیگر یاران حسین (ع) نیز به شهادت نائل آمدند. در این لحظات پایانی علی بن مظاهر، حبیب بن مظاهر، حنظله بن اسعد، نافع بن هلال، ابوبکر بن حسن و … به دیدار حق شتافتند.
حسین (ع) تنها ماند و عصر عاشورا پیشتر برای در آغوش گرفتن خون او، نوحه سرایی می‌کرد. امام حسین (ع)، لباس رزم خویش را پوشیده و با قامتی رعنا و سری افراشته به میدان آمدند. او رو به لشکریان عمر کرده و آن‌ها را پند داد که از این میدان به در شده و در مقابل خداوند صف آرایی نکنند. امام حسین (ع) در نبرد رویاروی با قوی‌ترین نفرات لشکر ظلم، عده زیادی از آن‌ها را به هلاکت رساندند. اما سرانجام حلقه محاصره را بر وی تنگ کرده و با برتری عددی نفرات، آن حضرت را به بدترین شکل ممکن به شهادت رساندند. اگر چه همیشه شمر را قاتل حسین می‌دانیم، اما در واقع شمر تنها سر مبارک حضرت را از بدن وی جدا نمودند. قتل حسین (ع)، عمل ننگین دسته جمعی بود که چند نفر در آن مشارکت داشتند. اما شمر برای چاپلوسی مقابل عبیدالله بن زیاد، سر آن حضرت را جدا کرد.
منافقان از این شکل شهادت نیز راضی نشده و پس از آن بنابر دستوری که ابن زیاد در نامه‌اش داده بود، با اسب‌های خود بر پیکرهای پاک شهدا تاختند. دشت کربلا مملو از خون و نوحه‌ای بود که از سوی خیمه‌ها به گوش می‌رسید.
سپاه عمر بن سعد، سر ۷۰ نفر از کشته‌شدگان سپاه حسین را از تن جدا کرده و تک تک سرها را بر سر نیزه‌ها زدند. (البته سر علی اصغر (ع) و حر بر نیزه‌ها زده نشد.)
عمر بن سعد دستور داد تا خیمه‌های اهل بیت را آتش زده و هر آن چه در این خیمه‌ها وجود دارد را غارت کنند. اهل بیت و خانواده شهدا به اسارت گرفته شده و آن‌ها را به نزد ابن زیاد روانه کردند.
آداب روز عاشورا
روز عاشورا آدابی دارد که تمامی شیعیان برای علاقه قلبی خویش به سالار شهیدان و احترام به آن حضرت و یاران وی، به رعایت آن‌ها روی می‌آورند. در این روز کار کردن مکروه است و باید زمان آن را به سوگواری و تفکر در واقعه عاشورا پرداخت. در روایات آمده است که این روز زمان مناسبی برای کسب درآمد و ثروت اندوزی نیست و پرداختن به امور دنیوی، نوعی بی‌حرمتی بر ساحت خاندان پیامبر تلقی می‌شود. (البته کار کردن در روز عاشورا به هیچ وجه حرام نیست، اما عموم شیعیان برای رعایت احترام به لب‌های تشنه حسین (ع) و خاندان مطهر وی، از فعالیت‌های اقتصادی خود در این روز فاصله می‌گیرند.)
همین طور مسلمانان باید در روز عاشورا لذت جویی و هر گونه شادی و سرور را ترک کرده و در اندوه ظلمی که بر خاندان پیامبر اکرم اسلام روا شده است، اندوهگین باشند.
در روز عاشورا باید به سوگواری نشسته، زیارت عاشورا خوانده و بیشتر از همه به پیامی که امام حسین (ع) با شهادت خود می‌خواست در تمامی دوران طنین انداز کند، تأمل کرد.
گروه مالتینا تاسوعا و عاشورا و ایام سوگواری شهادت امام حسین (ع) و ۷۲ تن از یاران وفادار ایشان را به تمامی ایرانیان و مسلمانان سراسر جهان تسلیت می‌گوید.
