مریم میرزاخانی بانوی ریاضی‌دان ایرانی سوم مه ۱۹۷۷ در تهران متولد شد و ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۷ در شهر پالو آلتو کالیفرنیا – ایالات متحده درگذشت. وی اولین زن ایرانی است که توانست در سال ۲۰۱۴ موفق به دریافت مدال فیلدز (fields) شود. با استناد به جایزهٔ او می‌توان تشخیص داد که سهم برجسته‌ای در پیشرفت ریاضیات و هندسه داشته است. بسیاری از زنان ریاضی‌دان در سراسر جهان با درگذشت وی احساس ناراحتی عمیقی کردند.
اینگرید دابچیز، استاد ریاضیات دانشگاه دوک می‌گوید: صندوق پستی من پر از نامه‌های زنانی است که از سراسر جهان برای درگذشت وی ابراز اندوه می‌کردند. او می‌گوید این زنان ابراز داشتند که از دست دادن مریم میرزاخانی، این ریاضی‌دان بزرگ، آن‌هم به این زودی بسیار ناراحت‌کننده است. میرزاخانی در سنین نوجوانی در المپیادهای بین‌المللی ریاضی ۱۹۹۴ و ۱۹۹۵ در دبیرستان مدال طلا کسب کرد. اگر علاقه‌مند هستید زندگی‌نامهٔ مریم میرزاخانی و افتخاراتی که کسب کرده را بدانید تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
زندگی نامه مریم میرزاخانی
او در سال ۱۹۹۹ از دانشگاه صنعتی شریف تهران مدرک کارشناسی گرفت. پنج سال بعد با ارائهٔ پایان نامه‌اش که مضمون آن دربارهٔ ژئودسیک‌ها و سطوح کروی در فضای منحنی‌ها بود، موفق به دریافت مدرک دکتری از دانشگاه هاروارد شد. میرزراخانی از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۰۸ به عنوان دانشمند ریاضی‌دان و استادیار رشتهٔ ریاضیات، در دانشگاه پرینستون مشغول به کار شد. او توانست در سال ۲۰۰۸ به عنوان استاد در دانشگاه استنفورد فعالیت کند.
او اولین ریاضی‌دان برجستهٔ زن نبود، اما تا کنون و با اختلاف اولین کسی است که، در سن کمتر از ۴۰ سال برای چهار سال پی در پی موفق به دریافت جایزه سالانهٔ ریاضی‌دانان می‌شود. حداکثر چهار ریاضی‌دان در هر سال می‌توانند این جایزه را دریافت کنند. دابچیز (Daubechies) که از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۴ ریاست اتحادهٔ بین‌المللی ریاضی‌دانان را بر عهده داشت، (همان اتحادیه‌ای که جایزهٔ فیلدز را به شرکت کنندگانش می‌دهد)، تاکید بر این قضیه داشت که مریم میرزاخانی چهار سال متوالی این جایزه را دریافت کرده است. میرزاخانی در روز جمعه ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۷ در شهر پالو آلتو کالیفرنیا – ایالات متحده از دنیا رفت.
در مالتینا بخوانید:
زیر و بم مسیر زندگی هوشنگ ابتهاج به همراه آثار و اشعار این شاعر معاصر
تحصیلات
او متولد شهر تهران است و پس از دریافت مدرک کارشناسی از دانشگاه صنعتی شریف تهران، در سال ۲۰۰۴ موفق به دریافت مدرک دکتری از دانشگاه هاروارد شد. همانطور که وی سال ۲۰۱۴ در مصاحبه با مجلهٔ کوانتا (Quanta) اعلام کرده بود، هرگز قصد تبدیل شدن به یک ریاضی‌دان را نداشت. در کودکی او عاشق داستان‌سرایی و خواندن آنها بود و فکر می‌کرد که، احتمالا در آینده یک نویسنده شود.
علیرغم برخی کلاس‌های کسل کننده در دبیرستان، سرانجام به رشتهٔ ریاضیات علاقه‌مند شد و در این رشته به خوبی درخشید. مریم میرزاخانی پس از اخذ مدرک دکترا در دانشگاه هاروارد، قبل از ورود به دانشکده استنفورد، به عنوان استادیار در دانشگاه پرینستون مشغول به پژوهش در انستیتوی ریاضی کلای (Clay) شد.
تجربیات
میرزاخانی بر روی مسائل مختلفی مربوط به هندسهٔ هایپربولیک کار کرده است. این هندسه، سطحی را توصیف می‌کند که مثل انتهای برگ گل کلم مارپیچ یا مثل سیب زمینی کروی است. اخیرا او قبل از فوتش، به همراه الکس اسکین (ریاضی‌دان دانشگاه شیکاگو و کالیفرنیا) و امیر محمدی (ریاضی‌دان دانشگاه سن دیِگو) مقالات بسیار مهمی درباره قضیهٔ (گره جادویی) نوشتند. به عنوان مثال این اثر به حرکت توپ بیلیارد در زمین چند ضلعی می‌پردازد.
کار میرزاخانی روی مطالعه بر سطوح هایپربولیک و معنای فضای مدَولی آنها متمرکز شد. فضای هایپربولیک، برخلاف فضای اقلیدسی (فرضیهٔ پنجم اقلیدس که در آن یک خط موازی می‌تواند تنها از یک نقطه عبور کند) است.
در فضای هایپربولیک، تعداد نامحدودی از خطوط موازی می‌توانند از چنین نقطهٔ ثابتی عبور کنند. باید توجه داشت که، مجموع زوایای یک مثلث در فضای هایپربولیک کمتر از ۱۸۰ درجه است. در چنین فضای خمیده‌ای، کوتاه‌ترین مسیر بین دو نقطه به عنوان یک ژئودزیک (geodesic) شناخته می‌شود. به عنوان مثال ژئودزیک جسمی کروی، یک دایرهٔ بزرگ است. تکنیک او شامل در نظر گرفتن سطوح فضاهای مدوّر بود. در چنین حالتی فضای مدول مجموعه‌ای از تمامی فضاهای ریمان (Riemann) است که ویژگی خاص خود را دارد. میرزاخانی دریافت که یک ویژگی از فضای کروی مطابق با تعداد ژئودزیک‌های سادهٔ آن وابسته به سطح هایپربولیک است.
در مالتینا بخوانید:
نگار جواهریان ؛ نگاهی به درخشان ترین بازی های کارنامه هنری
جایگاه مریم میرزاخانی
وقتی مردم دربارهٔ کارهای میرزاخانی صحبت می‌کنند، در کلامشان بیش‌تر افعال متضاد دیده می‌شود. به عنوان مثال آنها از افعالی همچون جاه طلب و فروتن، بی‌باک و متواضع، استفاده می‌کنند. منظور این است که نظرات مختلفی درباره شخصیت این زن بزرگ وجود دارد. ردی از تحسین در تمام این اظهارنظرها درباره او دیده می‌شود. مریم میرزاخانی خودش را کمی کُند توصیف می‌کرد اما بنظر می‌رسد که در کلامش اغراق وجود داشته است. او یک شرکت کننده برجستهٔ المپیاد ریاضی در طول دو سال بود که هر دو سال هم موفق به کسب مدال طلا شد و در سال دوم نمرهٔ عالی در این رشته کسب کرد.
مک مولن دربارهٔ او می‌گوید: مریم از ریاضی‌دانان کم‌یابی بود که، مهارت‌های برجستهٔ حل مسئله را با بینش و کنجکاوی یک دانشمند جا افتاده ترکیب می‌کرد. شاید کلمهٔ عمیق، جایگزین مناسب‌تری برای کلمهٔ کُند باشد. او از این که به درک نسبتا کافی از یک مسئله برسد راضی نمی‌شد. میرزاخانی همیشه می‌خواست همه چیز را در سطوح عمیق‌تری بفهمد و راه حل هرگونه گره و مشکلی را در سرزمین‌های عجیب ریاضی کشف کند. مولن می‌گوید: او خودش را در این جهان غوطه‌ور می‌کرد. سپس وقتی کاملا با آن آشنا می‌شد، می‌توانست چالش‌ها را برطرف کند. من فکر می‌کنم منظور او از کُند بودن همین باشد.
در مالتینا بخوانید:
پنج نقش آفرینی ماندگار جمشید مشایخی
نقل قول های مریم میرزاخانی و دیگران دربارهٔ او
- برای درک زیبایی‌های ریاضی، باید کمی انرژی بگذارید و تلاش کنید.
- دربارهٔ اثبات نظریه‌های جدیدش گفته: دستور خاصی برای اثبات آنها ندارم. مثل این است که در جنگلی گم شوید و سعی کنید از تمام دانش‌تان برای پیدا کردن ترفندهای جدید استفاده کنید. با کمی خوش‌شانسی می‌توانید راه جدیدی پیدا کنید.
- رئیس جمهور وقت آقای حسن روحانی دربارهٔ او گفته است: درخشش بی‌سابقهٔ این دانشمند خلاق و انسان متواضع، که باعث شد نام ایران در مجامع علمی جهان طنین انداز شود، نقطهٔ عطفی در نمایش اراده بزرگ زنان و جوانان ایرانی در راه رسیدن به قله‌های سعادت در عرصه‌های مختلف بین‌الملل بود.
- استیون کرکوف زمان دریافت جایزهٔ فیلدز به وسیلهٔ میرزاخانی گفت: آنچه در مورد مریم بسیار خاص است و او را از دیگران متمایز می‌کند، اصالت در چگونگی جمع‌آوری اطلاعات متفاوت در طرح‌های اوست.
- فارب دربارهٔ او می‌گوید: نتیجهٔ کار بیش‌تر ریاضی‌دانان چندان رضایت بخش نیست. اما میرزاخانی کسی است که نتیجهٔ خوبی از طرح‌هایش به دست آمده است.
- رالف ال کوهن، استاد ریاضیات باربارا کیمبال، که در دانشگاه استنفورد فعالیت می‌کند دربارهٔ او می‌گوید: مریم یک همکار فوق‌العاده بود. او نه تنها یک محقق برجسته و نترس بود بلکه، معلمی عالی و یک مشاور دکترای فوق‌العاده نیز بود. مریم تجسمی بود از هر آنچه که یک دانشمند یا ریاضی‌دان را شامل می‌شود. او همواره در تلاش بود تا مشکلاتی که در گذشته حل نشده را برطرف کند، یا به درک عمیقی از مسئله‌ای که قبلا مبهم بوده برسد.
اگر به دنبال تهیهٔ کتاب‌های معتبر و به زبان اصلی دربارهٔ بزرگان جهان هستید، ما به شما وب‌سایت مالتینا را معرفی می‌کنیم. این وب‌سایت واسط بین فروشگاه آمازون آمریکا و خریداران ایرانی است. همچنین می‌توانید برای خواندن مطالب جذاب و متنوع دیگر به وبلاگ مالتینا سر بزنید.
منابع: britannica،news.stanford،scientificamerican
