تئوری‌های مدیریت، ایده‌هایی درباره‌ی نحوه مدیریت کارکنان در یک سازمان است. برای رهبریِ موفق یک کسب و کار، درک این موضوع که چه عوامل و راهکارهایی باعث افزایش انگیزه و بهره‌وری کارکنان می‌شود، بسیار مهم است. تئوری‌های مدیریت علمی توضیح می‌دهند که چه عواملی انگیزه‌ی کارکنان را برمی‌انگیزد و چگونه رهبران می‌توانند از این عوامل، برای افزایش خلاقیت، بازدهی و در نهایت موفقیت سازمان استفاده کنند. این تئوری‌ها، استراتژی‌ها، چارچوب‌ها و دستورالعمل‌های مدیریتی را ارائه می‌دهند که کارفرمایان می‌توانند آنها اجرا کنند.
از صدها سال قبل، نظریه پردازان بهترین اشکال مدیریت را برای سازمان‌های مختلف مورد تحقیق و بررسی قرار داده‌اند. امروزه ما می‌توانیم از استراتژیهای ارائه شده در تئوری‌های مدیریت علمی، برای ایجاد چارچوبی منظم و کارآمد برای مدیریت و رهبری کسب و کارهای امروزی استفاده کنیم. پیدا کردن یک تئوری مدیریتی که مناسب سازمان یا کسب و کار شما باشد، می‌تواند شما را کاملا به سمت پیشرفت و موفقیت سوق دهد.
اصول مدیریت علمی
در ادامه‌ی این مقاله از مالتینا بلاگ، به بررسی تئوری مدیریت علمی تیلور خواهیم پرداخت و اینکه چگونه ترکیب استراتژیهای مختلف می‌تواند باعث موفقیت در رهبری یک کسب و کار شود، می‌پردازیم. همچنین سایر نظریه‌های مدیریت را پوشش خواهیم داد که چگونه آنها با تئوری مدیریت مدرن مقایسه می‌شوند.
نظریه مدیریت علمی تیلور و ۴ اصل اساسی آن
فردریک وینسلو تیلور (Frederick Winslow Taylor) که به‌عنوان بنیان‌گذار مدیریت علمی (Scientific Management) شناخته می‌شود، اولین کسی بود که نیاز به اتخاذ رویکردی علمی برای مدیریت یک سازمان را تشخیص داد و بر آن تاکید کرد. وی سعی در تشخیص علل پایین بودن راندمان در صنعت داشت و به این نتیجه رسید که بسیاری از ناکارآمدی‌ها ناشی از عدم وجود نظم و نظام در روش‌های مدیریتی است. از این رو پیشنهاد کرد که رهبران سازمان و مدیران کسب و کارها در کار خود رویکردی علمی داشته باشند و برای دستیابی به کارایی بالاتر از «روش علمی» استفاده کنند.
تیلور بر روی برنامه ریزی کامل کارها توسط مدیریت، لزوم تفاهم و همکاری کامل بین مدیریت و کارگران هم برای افزایش سود و استفاده از تحقیقات علمی و دانش در کار صنعتی تاکید کرد.
تیلور به عنوان پدر مدیریت علمی شناخته شده و موسس مکتب تیلوریسم می‌باشد. او در سال ۱۹۱۱، کتاب اصول مدیریت علمی را منتشر کرد و بیان نمود که بهتر است هدف اصلی مدیریت، به حداکثر رساندن منافع کارفرما و کارکنان باشد.
۴ اصل مدیریت علمی
چهار اصل مدیریت علمی تیلور
- جایگزین کردن روش‌های علمی به جای انجام محاسبات سرانگشتی، به نحوی که بتوان برای انجام هر کاری بهترین روش را ارائه نمود.
- انتخاب کارکنان به روش علمی به گونه‌ای که به هر یک از کارکنان، مسئولیت کاری که برای او مناسب ترین است، به او واگذار شود.
- همکاری مدیریت و نیروی انسانی و آموزش و تربیت کارکنان برای نیل به اهداف کاری مطابق با روش‌های علمی
- تقسیم مساوی مسئولیت‌ها بین بخش مدیریت و نیروی انسانی
تیلور رویکرد علمی خود را در این جملات کوتاه خلاصه کرد:
علم، نه قانون سرانگشتی
هماهنگی، نه اختلاف
همکاری، نه فردگرایی
حداکثر خروجی، به جای خروجی محدود
توسعه و تقویت مهارت‌های هر انسان به منظور داشتن بیشترین کارایی و موفقیت او در محیط کار.
مزایا و معایب مدیریت علمی تیلور
ایده‌ها، تحقیقات و استراتژیهای تیلور موضوعات فنی، انسانی و سازمانی را در مدیریت مورد توجه قرار داده است.
مزایای مدیریت علمی عبارتند از:
- انتخاب و آموزش صحیح کارکنان
- ارائه دستمزد تشویقی یا همان پاداش مالی به کارکنان برای افزایش انگیزه
- استاندارد سازی ابزار، تجهیزات، مواد و روش‌های کار
- ارائه دستورالعمل‌های دقیق و راهنمایی مداوم کارکنان
- ایجاد روابط هماهنگ بین کارگران
- ايجاد رابطه دوستانه بين نيروی کار و مديريت
- استفاده مفید و بهتر از منابع مختلف
- ارضای نیاز مشتریان با ارائه محصولات با کیفیت بالاتر و قیمت کمتر
- ارتقاي سطح رشد تمام کارکنان براي ترقي روز افزون خود و سازمان
معایب مدیریت علمی تیلور
- تیلور نسبت به کار گروهی دیدگاه منفی دارد و معتقد است در هنگام انجام کار گروهی، کارایی هر یک از کارکنان تا سطح ضعیف‌ترین عضو گروه، پایین می‌آید.
- تیلور بر روی ضرورت علمی کردن فعالیت‌های هر شغل و تدوین قوانین حرکت برای انجام آنها تاکید دارد. او به کارکنان به چشم ابزار کار و ابزاری برای تولید نگاه می‌کند که یکی از معایب تئوری او است، چرا که کارکنان، یک انسان هستند و نمی‌توان آنها را مانند ماشین‌ها و مواد استاندارد کرد و هر گونه تلاش برای استانداردسازی فعالیت‌های آنها به موفقیت منجر نخواهد شد.
- مدیریت علمی بر کشف بهترین راه برای انجام یک کار بدون در نظر گرفتن تفاوت‌های فردی کارگران تاکید دارد اما هر انسانی نبوغ، توانایی‌ها، سبک کاری خاص خود را دارد.
- برای مطالعه و استانداردسازی در شیوه مدیریت علمی تیلور زمان زیادی صرف می‌شود.
- در تئوری مدیریت علمی تیلور، روش‌های علمی برای انجام کارها استفاده می‌شود و هر کار در زمان خاصی باید انجام شود و گاهی همین امر باعث افزایش فشار بر روی کارکنان، خستگی و سرکوب شدن خلاقیت و نوآوری آنها می‌شود.
- تیلور معتقد بود که ارائه پاداش مالی موثرترین راه برای افزایش انگیزه کارکنان است و به عوامل و ملاحظات گروهی و اجتماعی توجهی نداشت.
مدیریت علمی (اصل کار سنجی و زمان سنجی)
اصل کار سنجی و زمان سنجی (Time and motion study) یا مطالعه حرکت و زمان، یک تکنیک کارآمد برای افزایش بهره‌وری اقتصادی یک کسب و کار است، که در واقع ترکیبی از کار مطالعه زمان تیلور را با کار مطالعه حرکت فرانک بانکر گیلبرت و لیلیان مولر گیلبرت است. این تکنیک بخش عمده‌ای از روش مدیریت علمی است. مطالعه زمان به منظور تعیین زمان‌های استاندارد توسعه یافت، در حالی که مطالعه حرکت به تکنیکی برای بهبود روش‌های کار تبدیل شد این دو تکنیک در یک روش کاملا پذیرفته شده، قابل اعمال برای بهبود و ارتقاء سیستم‌های کسب و کار تبدیل شدند. امروزه اصل کار سنجی و زمان سنجی، در سازمان‌های صنعتی و خدماتی از جمله بانک‌ها، مدارس و بیمارستان‌ها بکار گرفته می‌شود.
گانت چارت چیست؟
هنری گانت (۱۸۶۱-۱۹۱۹) نیز از همکاران فردریک تیلور بود. بر اساس نظریه گانت، نمودار گانت، نمودار میله ای است که پیشرفت زمان را در مراحل یک پروژه نشان می‌دهد. بسته به نیاز مدیر پروژه و تیم، نمودارها می‌توانند ساده یا پیچیده باشند.
در واقع، نمودار گانت ابزاری است که نمایشی بصری (گرافیکی) از آنچه در طول یک پروژه رخ می‌دهد، ارائه می‌دهد. تمرکز گانت چارت، بر روی اجرای متوالی وظایفی است که یک پروژه را تشکیل می‌دهند. این نمودار، وظایف کلیدی را شناسایی می‌کند، زمان تخمینی را برای تکمیل کار اختصاص می‌دهد و تاریخ شروع را برای هر عنصر یک کار تعیین می‌کند.
گانت بین یک عنصر پایانی که باید به عنوان بخشی از یک کار بزرگتر تکمیل شود، و عناصر غیروابسته تفاوت قائل شد. عناصر پایانی و مرتبط با هم چیزی را ایجاد کردند که او عنصر خلاصه نامید.
یک نمودار گانت ساده که وظیفه، پیشینیان کار، و مدت زمان کار را مشخص می‌کند، سپس آنها را در یک چارت ترسیم می‌کند.
گانت چارت
مزایای گانت چارت
نمودار گانت مزایای متعددی برای مدیریت پروژه دارد:
- به تجزیه وظایف به عناصر خاص کمک می‌کند.
- این امکان را برای نظارت بر جدول زمانی پیش بینی شده، فراهم می‌کند.
- مشخص می‌کند که کدام کارها به یک کار یا عنصر قبلی وابسته هستند و کدام مستقل هستند و می‌توانند در هر زمانی تکمیل شوند.
بیایید اصول نمودار گانت را در یک پروژه ساده اعمال کنیم. تصور کنید که می‌خواهید یک اتاق را رنگ کنید. عنصر خلاصه اتاق تمام شده و رنگ شده است. وظایف پایانه فردی ممکن است شامل محاسبه متراژ مربع اتاق، آماده سازی دیوارها، انتخاب رنگ، خرید رنگ، گذاشتن پارچه قطره، چسباندن پنجره‌ها، اعمال رنگ و تمیز کردن نهایی باشد. برخی از این عناصر مستقل هستند و برخی از عناصر به برخی دیگر وابسته هستند. خرید رنگ بستگی به دانستن متراژ مربع و انتخاب رنگ رنگ دارد. قبل از شروع رنگ آمیزی، دیوارها باید آماده شوند و رنگ باید خریداری شود. اما خرید رنگ به آماده سازی دیوارها بستگی ندارد و این کارها می‌توانند همزمان شروع شوند.
اگرچه گانت شناخته شده ترین نظریه پرداز کلاسیک مدیریت نیست، بسیاری از ایده‌های او هنوز هم به صورت موثر و کاربردی در مدیریت پروژه مورد استفاده قرار می‌گیرند.
تئوری حرکت سنجی فرانک و لیلیان گیلبرت
فرانک و لیلیان گیلبرت یک زوج آمریکایی بودند و به مدیریت علمی و مطالعات زمان و حرکت علاقه داشتند و زمانی با فردریک تیلور، پدر مدیریت علمی کار می‌کردند و تقریبا همزمان با تیلور تحقیقاتی را به صورت جداگانه انجام دادند. مانند تیلور، گیلبرت‌ها نیز به افزایش بهره وری کارکنان علاقه مند بودند، به ویژه اینکه چگونه حرکت و زمان بر کارایی تاثیر می‌گذارد. در واقع، تیلور و گیلبرت‌ها به مکتب کلاسیک مدیریت تعلق داشتند که بر افزایش بهره وری کارگران با تحلیل علمی تاکید داشتند.
گیلبرت‌ها نظریه مدیریت علمی تیلور را توسعه دادند و از حرکت سنجی بجای زمان سنجی در نظریه تیلور استفاده کردند. یکی از مشهور ترین جملات گیلبرت‌ها این است که همیشه یک روش کارآمد و خاص برای انجام کار به بهترین وجه وجود دارد.
تئوری حرکت سنجی و تفاوت آن با تئوری مدیریت علمی تیلور
حرکت سنجی (motion study)، تجزیه و تحلیل تمام حرکات مربوط به انجام کار است. وقتی تمام حرکات تجزیه و تحلیل شود و جدولی تنظیم و ارائه می‌شود که مشخص می‌کند کدام حرکت غیر ضروری است و باید حذف شود. با حذف این حرکات غیر ضروری، بهترین و کارآمدترین روش تولید مشخص می‌شود.
گیلبرت‌ها از فیلم‌ها، برای تجزیه و تحلیل فعالیت کارکنان استفاده می‌کردند. آنها وظایف را به عناصر و حرکات مجزا تقسیم می‌کردند و زمان لازم برای تکمیل یک عنصر را ثبت می‌کردند. به این ترتیب توانستند کارآمدترین روش انجام کار پیش بینی کنند. فیلم‌هایی که گیلبرت‌ها ساختند، برای ایجاد فیلم‌های آموزشی برای آموزش کارکنان در مورد نحوه کار مولد مفید بود.
تاکید تیلور بر سودآوری و بهره وری بود. گیلبرت‌ها نیز بر رفاه و انگیزه کارگران متمرکز بودند. آنها معتقد بودند که با کاهش تعداد حرکات مرتبط با یک کار خاص، می‌توانند رفاه کارکنان را افزایش دهند و مانع از فرسودگی و خستگی‌شان شوند.
تحقیقات گیلبرت‌ها، همراه با تیلور، بسیاری از اصول مهم را ارائه کردند که بعداً در برنامه‌های تضمین کیفیت و کنترل کیفیت که در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ آغاز شد، گنجانده شدند. در نهایت کار آنها به علم ارگونومی و روانشناسی صنعتی منتهی شد. (ارگونومی مطالعه افراد در محیط کارشان با هدف افزایش بهره وری و کاهش خطر آسیب ناشی از کار است)
شیوه‌های مدرن مدیریت
تئوری‌های مدیریت بیانگر ایده‌هایی هستند که توصیه‌هایی را برای استراتژیهای مدیریت، چارچوب‌ها و ابزارهایی ارائه می‌دهند که سازمان‌ها می‌توانند برای کمک به نیروی کار یا فرهنگ خود اجرا کنند. رهبران می‌توانند از این نظریه‌ها به عنوان راهنمایی برای دستیابی به اهداف سازمانی یا ایجاد انگیزه در کارکنان استفاده کنند. آنها همچنین می‌توانند ایده‌های نظریه‌های مختلف را به جای تکیه بر یک نظریه مدیریت به کار گیرند.
تئوری مدیریت مدرن یکی از تئوری‌های متعددی است که توسط سازمان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تئوری تشخیص می‌دهد که سازمان‌های امروزی با تغییرات سریع و پیچیدگی‌های اضافه‌شده مواجه هستند و فناوری هم به‌عنوان علت و هم راه‌حل بالقوه برای این عوامل، عمل می‌کند.
هنگام اجرای این نظریه، مدیران از فناوری و تکنیک‌های ریاضی برای تجزیه و تحلیل نیروی کار و تصمیم گیری‌ها استفاده می‌کنند. این نظریه، به عنوان پاسخی به نظریه مدیریت کلاسیک عمل می‌کند که معتقد است کارگران صرفا برای سود مالی کار می‌کنند. تئوری مدیریت مدرن معتقد است که کارکنان به دلایل متعددی از جمله برای رسیدن به رضایت، شادی و سبک زندگی مطلوب کار می‌کنند. با این تئوری، مدیران رفتارها و نیازهای کارکنان را درک می‌کنند و می‌توانند استراتژی‌هایی را برای رفع این نیازها اجرا کنند و از توسعه مهارت‌های آنها در طول زمان، حمایت کنند.
شیوه‌های مدرن مدیریت
مزایای تئوری مدرن مدیریت
در اینجا مزایای ترکیب تئوری‌های مدیریت مدرن وجود دارد:
افزایش بهره وری
تئوری مدیریت مدرن از روش‌های ریاضی و آماری برای ارزیابی عملکرد در یک سازمان استفاده می‌کند. مدیران می‌توانند از این داده‌ها برای درک رفتارهای کارکنان و توسعه راه حل‌هایی استفاده کنند که پتانسیل نیروی کار را به حداکثر برساند. به عنوان مثال، آنها ممکن است فرایندهایی را اجرا کنند که وظایف کارکنان را کارآمدتر می‌کند یا برنامه‌های آموزشی برای بهبود مهارت‌های آنها ارائه می‌دهند.
کمک به انجام تصمیم‌گیری بهتر
نظریه‌های مدیریت مدرن اغلب بینش‌هایی را در مورد عواملی که نیاز به بررسی دارند به مدیران ارائه می‌دهند که می‌توانند از آن برای ارزیابی سازمان یا بخش خود استفاده کنند. هنگامی که مدیران بدانند به دنبال چه چیزی باشند، می‌تواند به آنها کمک کند تا مشکلات را شناسایی کرده و راه حل‌های بالقوه را ارائه دهند. استفاده از تکنیک‌های ریاضی همچنین آنها را قادر می‌سازد تا از داده‌ها برای پشتیبانی از آن راه حل‌ها و تصمیمات نهایی استفاده کنند.
بهبود تعامل کارکنان
همانطور که گفته شد، تئوری مدیریت مدرن افزایش انگیزه کارکنان را برای اهداف فراتر از افزایش سود مالی بررسی می‌کند. مدیرانی که از این نظریه استفاده می‌کنند، می‌توانند فرآیندها یا راهکارهایی را شناسایی و اجرا کنند که نیازهای متفاوت کارکنان را در نظر می‌گیرد. اگر کارکنان در محل کار احساس رضایت کنند، می‌تواند روحیه و مشارکت آنها را تقویت کند و آنها را به ادامه کار برای سازمان وادار کند.
ترویج عینیت
نظریه مدیریت مدرن بر استفاده از تکنیک‌های ریاضی تاکید دارد. این تکنیک‌ها به مدیران این امکان را می‌دهد که بر اساس داده‌ها و شواهد تصمیم گیری کنند تا نظرات یا احساسات شخصی. آنها همچنین آزمایش گزینه‌های مختلف را برای ارزیابی اینکه کدام یک سازمان را به بهترین شکل پشتیبانی می‌کند، امکان پذیر می‌کنند. در نتیجه مدیران می‌توانند راه حل‌های موثرتری را پیاده سازی کنند.
فعال کردن و افزایش سازگاری
تئوری مدیریت مدرن تشخیص می‌دهد که سازمان‌های امروزی اغلب در محیط‌های به سرعت در حال تغییر فعالیت دارند. این نظریه بر اهمیتِ تاثیر عوامل داخلی و خارجی بر پیشرفت کسب و کار تاکید می‌کند و مدیران را تشویق می‌کند تا از چندین تکنیک و رویکرد برای افزایش بهره وری و پیشرفت کارها استفاده کنند. برای مثال، مدیران می‌توانند از فناوری جدید برای ساده‌سازی فرآیندها یا انجام مدل‌سازی آماری هنگام توسعه راه‌حل‌ها استفاده کنند.
سخن پایانی
اگر مطالعه این مطلب برای‌تان مفید بود و از آن استفاده کاربردی کردید یا نظری در زمینه مدیریت علمی دارید، حتما در کامنت‌های همین مقاله، برای ما و خوانندگان مالتینا بلاگ بنویسید و لینک این مطلب را با دوستان و اطرافیان خود به اشتراک بگذارید.
منابع: business.com، accountlearning.com
در مالتینا بیشتر بخوانید:
تکنیک پومودورو (pomodoro) برای مدیریت زمان و اهمال‌کاری
