ایرانیان دارای فرهنگ غنی با تعداد زیادی جشن و گرامیداشت هستند. این جشن‌ها بر اساس الهام از المان‌های طبیعت تعیین و با شادی و سرور ترکیب همراه شده‌اند. جشن سپندارمذگان یکی از جشن‌های ایران باستان و زرتشتیان به شمار می‌رود. در این جشن، زمین پرستش می‌شود و زنان مورد ستایش و احترام قرار می‌گیرند. به همین دلیل است که بسیاری از کارشناسان و مورخان، این جشن را به عنوان ولنتاین یا روز عشاق ایرانی می‌شناسند.
متاسفانه، امروزه این جشن جای خود را به ولنتاین فرهنگ غرب داده است و نسل جدید آگاهی چندان زیادی از وجود روز عشاق در تقویم ایرانیان ندارند. در این مقاله از مالتینا بلاگ، جشن سپندارمذگان را به طور کامل هم از نظر واژه‌شناسی و هم از نظر تاریخی بررسی خواهیم کرد. پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید تا بهتر با آداب و رسوم این جشن باستانی ایرانی آشنا شوید.
تاریخچه جشن سپندارمذگان
جشن سپندارمذگان که با نام‌های اسپندگان یا اسفندگان نیز شناخته می‌شود، یک جشن باستانی ایرانی با ریشه‌های زرتشتی است. قدمت این جشن به دوران امپراطوری هخامنشی، اولین امپراطوری پارسی، باز می‌گردد. این جشن عمدتاً به عنوان روز عشاق یا ولنتاین ایرانیان شناخته می‌شود. اگرچه، بسیاری از کشورهای همسایه فارسی زبان از قبیل افغانستان و تاجیکستان نیز این روز را جشن می‌گیرند.
این روز به بزرگداشت ایزدبانو زرتشتی، سپنته آرمیتی (چهارمین امشاسپند) یا در فارسی سپندارمذ اختصاص داده شده است. از نظر واژه‌شناسی، آرمیتی مظهر فروتنی و شکیبایی است و سپنته به پاکی و مقدس بودن اشاره دارد. قرار گرفتن این دو واژه در کنار هم، سپنته آرمیتی، نشان از فروتنی پاک و مقدس است. ذات این ایزدبانو معرف وقار، آرامش و سعادت عشق است. او مظهر اندیشه هماهنگ، آورنده فراوانی، اعطاکننده جوانی ابدی و ترمیم‌کننده جسم است.
ایزدبانو سپندارمذ
ایزدبانو سپندارمذ به عنوان نگهبان زمین حاصلخیز و الهه زایش و باروری شناخته می‌شود که به نحوی مظهر فروتنی، بردباری و محبت اهورامزدا است. حتی در برخی از متون، او را به ععععنوان محافظت‌کننده در برابر شیاطین نیز می‌شناسند. از سوی دیگر، آرمیتی زمین را حاصلخیز و بارور می‌کند تا هر کس که بر روی این زمین به کشت و زرع بپردازد و آن را آباد سازد، در واقع موجب خشنودی این ایزدبانو می‌شود.
بسیاری از کارشناسان معتقدند که سپندارمذ علاوه بر این که نام یکی از امشاسپند زرتشتی است، به پنجمین روز ماه و دوازدهمین ماه سال نیز اشاره دارد. به همین دلیل است که بسیاری ایان ایزدبانو را همان اسفند می‌دانند که مظهر بی عیب و نقص بودن است. در نتیجه، سپنته آرمیتی را هم می‌توان به عنوان نگهبان زمین و هم به عنوان مظهر تمکین، عبادت و تقوا دانست.
ایزدبانو سپنته آرمیتی برای محافظت از زنان فداکار و پارسا وجود دارد. همانطور که از زمین دوست‌داشتنی ما حفاظت می‌کند. او به همان اندازه که مورد ستایش قرار می‌گیرد، زن و زمین را گرامی می‌دارد. و این مفهوم اصلی جشن سپندارمذگان به شمار می‌رود. گرامیداشت ایزدبانو، مادر قدرتمند و دوست‌داشتنی.
داستان جشن سپندارمذگان
از نظر واژه‌شناسی، سپندارمذگان از دو واژه‌ی «سپندارمذ» و «گان» تشکیل شده است. واژه‌ی «سپندارمذ» در متون فارسی کهن مظهر عشق است. واژه‌ی «گان» نیز برای جشن‌های مختلف بکار می‌رود. با کنار هم قرار دادن این دو واژه می‌توان جشن سپندارمذگان را جشن گرامیداشت عشق تعریف کرد.
بر اساس منابع ایران باستان از جمله آثار ابوریحان بیرونی، این جشن به زن‌ها اختصاص داشت. به همین دلیل است که در گاه‌شمار زرتشتی، بسیاری از آن به عنوان یک جشن زنانه‌ی «مردگیران» یاد می‌شود زیرا دختران جوان و دم بخت در این روز به اختیار و با آزادی کامل همسر خود را انتخاب می‌کردند و به ازدواج ترغیب می‌شدند.
از سوی دیگر، به این جشن «مژدگیران» نیز گفته می‌شد. چرا که زنان برای تمام کارها و زحماتی که در طول سال برای همسران و خانواده خود کشیده‌اند، مورد ستایش و قدردانی قرار می‌گرفتند. به عبارت دیگر، این روز برای گرامیداشت جایگاه زن در خانواده در نظر گرفته شد و این موضوع خود حاکی از تمدن غنی ایرانی است.
به منظور بزرگداشت عشق و محبت، مردها در این روز به زنان و دختران خود هدیه می‌دادند. این در حالی است که زنان لباس‌های نو بر تن می‌کردند و برای داشتن یک روز شاد و متفاوت از خانه بیرون می‌رفتند. مردها و دختران مسئولیت کارهای خانه را بر عهده گرفته و نقش بانوان در زندگی را ستایش می‌کردند.
زن‌ها نیز با هدف تشکر از همسرانشان، به آن‌ها هدیه می‌دادند که این خود نشانی از عشق آن‌ها نسبت به همسرانشان است. به همین دلیل است که جشن سپندارمذگان با نام روز عشاق نیز شناخته می‌شود.
تاریخ دقیق جشن سپندارمذگان
در تاریخ باستان ایرانی، تمامی روزها و ماه‌های سال با نام‌های مشخصی شناخته می‌شدند. روز پنجم اسفند در گاه‌شمار زرتشتی نیز سپندارمزد نامیده می‌شد. بر اساس منابع باستانی ایرانی از جمله آثار الباقیه ابوریحان بیرونی، زرتشتیان هر زمان که نام روزها و ماه‌ها یکی می‌شدند را جشن می‌گرفتند. جشن سپندارمذگان یا روز عشق در تقویم شمسی مصادف با ۲۹ بهمن ماه و در گاه‌شمار زرتشتی مصادف با ۵ اسفند است.
دلیل تفاوت میان این دو تاریخ این است که در گاه‌شمار زرتشتی، ۶ ماه اول سال ۳۰ روز است ولی در تقویم شمسی، ۶ ماه نخست سال ۳۱ روز در نظر گرفته شده است. این تفاوت در زمان خیام با تغییر ساختار گاه‌شمار ایرانی به وجود آمد. در نتیجه، تاریخ این جشن شش روز به عقب برگردانده می‌شود. به همین دلیل است که بسیاری از مورخان تاریخ دقیق جشن سپندارمذگان را ۲۹ بهمن ماه تعیین کرده‌اند.
ارتباط بین جشن سپندارمذگان، روز عشق و بزرگداشت زمین
همانطور که گفته شد، جشن سپندارمذگان یکی از جشن‌های ایران باستان است که به عنوان ولنتاین یا روز عشاق ایرانی شناخته می‌شود. علاوه بر این، برخی این جشن را روز گرامیداشت زن، زمین و عشق نیز می‌دانند که از اجداد ما تاکنون به ارث رسیده است.
در فرهنگ باستانی، زمین همیشه مانند مادری در نظر گرفته می‌شود که کودکانش را از هر آسیب و گزندی دور نگه می‌دارد. علاوه بر این، زمین با فروتنی و شکیبایی موجب زایش و پرورش افراد در دامان پرمهرش می‌شود. به اعتقاد بسیاری از ایرانیان باستان، زمین و زن هر دو نماینده عشق مادرانه هستند. عشق بی‌قید و شرطی که نثار فرزندان خود می‌کنند.
به یکی از روزهای گرامیداشت زمین حاصلخیز و همتای انسانی آن، روز زن است. از سوی دیگر، از جشن سپندارمذگان برای بزرگداشت زن و مادر نیز استفاده می‌شود. امروزه، بسیاری از ایرانیان در این روز عشق خود نسبت به زنان زندگی خود یعنی مادران و همسرانشان را با دادن هدیه‌های مختلف ابراز می‌کنند.
در فرهنگ‌های مختلف، همواره ارتباط خارق‌العاده‌ای میان زن، زمین و مادر وجود داشته است. هر سه به عنوان نماد زایش، حاصلخیزی، قداست، صبوری، فروتنی و همچنین مهربانی شناخته می‌شوند. به همین دلیل است که از جشن سپندارمذگان برای گرامیداشت هر سه استفاده می‌شود.
هدایای روز عشق؛ سپندارمذگان و ولنتاین
جشن سپندارمذگان روز هدیه دادن به کسانی است که برایتان ارزش بسیار زیادی در زندگی دارند. این شخص می‌تواند همسر، دختر و حتی مادرتان باشد. علاوه بر این، بسیاری از خانم‌ها نیز در این روز به شخص مورد علاقه خود در زندگی هدیه می‌دهند و به این طریق، عشق خود را ابراز می‌کنند.
گزینه‌های بسیار زیادی برای هدیه دادن در روز عشق وجود دارد. با این وجود، برخی از هدایا در اکثر کشورها به عنوان نماد روز عشق شناخته می‌شوند. در ادامه به معرفی بهترین هدایای جشن سپندارمذگان و روز عشق می‌پردازیم.
گل رز
می‌توان به طور قطع گفت که گل رز نماد عشق است. کمتر کسی وجود دارد که از گرفتن گل رز به عنوان هدیه خوشش نمی‌آید. پس چه کاری بهتر از هدیه دادن گل رز در جشن سپندارمذگان به کسی است که واقعاً عاشقش هستید.
شکلات
اکثر خانم‌ها عاشق شکلات هستند. در نتیجه، شکلات یکی از بهترین گزینه‌های هدیه جشن سپندارمذگان به حساب می‌آید. بسیاری از افراد، سبد هدیه خود را با شکلات‌ها و پاستیل‌های رنگارنگ کامل می‌کنند. چنین سبد هدیه‌ای مطمئناً برق شادی را به چشمان فرد مورد علاقه‌تان می‌آورد.
کارت تبریک
کارت تبریک در حین سادگی می‌تواند بهترین هدیه برای کسی که عاشقش هستید، باشد. بسیاری از افراد، کارت‌های هدیه خود را خلاقانه تزیین کرده و جملات محبت‌آمیز زیبایی برای ابراز علاقه خود می‌نویسند.
عطر و ادکلن
گزینه‌هایی از قبیل عطر و ادکلن همیشه جز هدایای شیک به شمار می‌آیند که اکثر خانم‌ها و آقایان از هدیه گرفتن آن بسیار شاد می‌شوند.
اکسسوری‌های زنانه و مردانه
اگر به دنبال هدایای کاربردی‌تری برای جشن سپندارمذگان می‌گردید، اکسسوری‌های زنانه و مردانه می‌تواند بهترین گزینه باشد. این اکسسوری‌ها شامل کیف، کیف پول، دستبند و غیره هستند. اکسسوری‌های چرمی، هدیه مورد علاقه بسیاری از ایرانیان به شمار می‌روند.
وسایل سرگرم‌کننده
گزینه‌های خلاقانه و جذاب بسیار زیادی برای هدیه دادن در روز عشق وجود دارند. به عنوان مثال، می‌توانید عکس دو نفره خود را بر روی پازل چاپ کنید و به عشق خود هدیه دهید. این یک هدیه بسیار غافلگیرکننده و منحصر به فرد خواهد بود. حتی می‌توان چاپ عکس را بر روی لیوان و ماگ قهوه نیز انجام داد.
به یاد داشته باشید که جشن سپندارمذگان تنها در مورد هدیه دادن به کسی که دوستش دارید نیست. این روز گرامیداشت و همچنین ستایش عشق است. به همین دلیل، به منظور ابراز عشق و و علاقه، نیازی به خرید هدایای گران‌قیمت و عجیب و غریب نیست.
سخن پایانی
جشن سپندارمذگان در حقیقت ولنتاین یا روز عشاق ایرانی است. در این روز، عشق به مادران، همسران و همچنین دختران جشن گرفته و گرامی شمرده می‌شود. در دوران باستان، جشن سپندارمذگان روزی بود که زنان استراحت می‌کردند و مردها باید هدایایی را برای تکریم و ابراز علاقه خود به آن‌ها می‌دادند. به همین دلیل است که این روز را معادل ولنتاین می‌دانند. عالی خواهد بود اگر امسال جشن سپندارمذگان را برای ابراز عشق و علاقه خود به کسانی که واقعاً دوست داریم، انتخاب کنیم و آن را باشکوه‌تر از هر سال جشن بگیریم.
لینک منبع:
