یک زن خانه‌دار، مدیر یک شرکت، دکتر، معلم یا هر شغل و فعالیت دیگری، برن اوت یا فرسودگی و دلزدگی شغلی هر فرد، در هر پست و سمت شغلی را می‌تواند درگیر کند. این افراد دچار احساس پوچی و افسردگی می‌شوند و هیچ انگیزه و امیدی برای ادامه دادن کار ندارند.
رفته رفته راندمان کاری چنین افرادی پایین می‌آید و در محیط کاری احساس خستگی می‌کنند و ترس از شکست، لحظه به لحظه در وجود آن‌ها گسترش می‌یابد.
اما یک تعریف دقیق از برن اوت چیست؟ علائم و نشانه‌های آن چیست؟ آیا قابل پیشگیری است؟ دلایل ایجاد آن چیست؟ چگونه نشانه‌های برن اوت را برطرف کنیم؟ در ادامه مطلب به تمام این سوالات پاسخ می‌دهیم.
برن اوت چیست؟
فرسودگی و دلزدگی شغلی یا burnout به یک حالت خستگی و افسردگی روحی، روانی و فیزیکی گفته می‌شود. دلیل ایجاد چنین شرایطی، استرس بیش از اندازه و برای یک مدت زمان طولانی است. فرسودگی شغلی زمانی ایجاد می‌شود که:
- فرد از نظر روحی، به پوچی و بی احساسی برسد
- نتواند نیازهای ثابت و اصلی خود را برآورده کند
- انتظارات از وی بیش از حد توانایی‌اش باشد
این موارد باعث افزایش میزان استرس در فرد می‌شود. هرچه میزان استرس افزایش پیدا کند، رفته رفته علاقه و انگیزه وی برای ایفای نقش‌هایی که بر عهده اوست، پایین می‌آید و در نتیجه کاهش راندمان کاری فرد را به دنبال دارد.
برن اوت خلاقیت و انرژی فرد را از بین می‌برد و او را تبدیل به یک فرد درمانده، عاجز، نا امید و بی انگیزه می‌کند. در صورت ادامه دار بودن، فرد به نقطه‌ای می‌رسد که هیچ چیز در زندگی برایش اهمیت ندارد یا به عبارت دیگر burnout باعث می‌شود فرد هیچ هدفی در زندگی شخصی یا شغلی خود نداشته باشد.
اثرات مخرب برن اوت نه تنها روی زندگی شغلی و حرفه‌ای که روی دیگر جنبه‌های زندگی فرد مانند روابط شخصی و روابط اجتماعی وی نیز تاثیرات منفی می‌گذارد. علاوه بر تمام تاثیراتی روحی، در طولانی مدت بدن فرد مبتلا به دلزدگی شغلی دچار تغییراتی شده، ضعیف‌تر می‌شود و خطر ابتلا به بیماری‌هایی همچون آنفلوانزا و سرماخوردگی در او افزایش پیدا می‌کند. به خاطر عواقب خطرناک، این شرایط باید به درستی شناسایی و اقدامات مناسبی برای آن انجام شود.
علائم و نشانه‌های برن اوت
بارها و بارها برای همه ما پیش آمده که در روزها و تحت شرایط مختلف دچار احساس ناامیدی و بی‌انگیزگی و یا عدم قدر شناسی توسط اطرافیان شده‌ایم. اما اگر این شرایط را به صورت مداوم و در بسیاری از روزها احساس می‌کنید، احتمال ابتلای شما به burnout وجود دارد.
برن اوت به صورت تدریجی رشد می‌کند، به این شکل نیست که شما شب به رختخواب بروید و صبح پس از بیدار شدن به این شرایط دچار شوید بلکه به مرور زمان نشانه‌های آن ظهور و رشد می‌کنند. اولین نشانه‌های برن اوت، تنبل‌ی در فرد است البته به مرور زمان این علامت پیشرفت و خود را در اشکال گوناگون دیگری نشان می‌دهد. حتی پس از ایجاد کوچکترین و جزئی‌ترین علایم، باید به آن‌ها به عنوان یک علامت خطر نگاه کرد. اگر علائم اولیه نادیده گرفته و راه چاره و مقابله‌ای برای آن‌ها اندیشیده نشود، رفته رفته پیشرفت می‌کند و مواجهه و چاره اندیشیدن برای آن‌ها سخت‌تر می‌شود. اگر به کوچکترین علائم توجه و به موقع با آن‌ها مقابله شود، میزان استرس کاهش می‌یابد و از رخ دادن یک شکست درونی بزرگ جلوگیری می‌شود. برن اوت دارای علائم رفتاری، فیزیکی و احساسی متفاوتی است.
علائم فیزیکی برن اوت
- در اغلب مواقع، فرد احساس خستگی می‌کند.
- کاهش توانایی سیستم ایمنی بدن، مریض شدن‌های مداوم و پی در پی
- سر درد یا احساس درد در ماهیچه‌ها به صورت مداوم (بدون هیچ سابقه یا دلیل قبلی)
- کاهش اشتها یا عدم توانایی در خوابیدن به مقدار کافی
- علائم احساسی برن اوت:
- احساس شکست و نداشتن اعتماد به توانایی‌های خود
- احساس ناامیدی، محصور شدن و نداشتن راه چاره
- احساس انزوا و تنهایی
- از دست دادن انگیزه
- کاهش احساس رضایت و عدم توانایی فرد در ارضای نیازهای مختلف خود
علائم رفتاری بدن اوت
- دوری جستن از حضور در اجتماع
- شانه خالی کردن از بار مسئولیت‌ها
- مصرف الکل و مواد مخدر برای کاهش میزان استرس و ناامیدی
- انتقال احساس یاس و نومیدی خود به دیگران
- به موقع حاضر نشدن در محل کار، یا ترک محل کار پیش از موعد مقرر
با توجه به تمام علائم و نشانه‌های burnout اگر دچار نشانه‌های زیر هستید، احتمال ابتلای شما به فرسودگی و دلزدگی شغلی وجود دارد، زمانی که:
- هر روز، روز بدی است
- هنگام انجام وظایف شغلی یا کارهای روزمره زندگی شخصی خود، احساس می‌کنید انرژی خود را بیهوده هدر می‌دهید
- در تمام طول شبانه روز احساس خستگی می‌کنید
- بیشتر طول روز مشغول انجام کارهایی هستید که از نظر شما خسته کننده یا فراتر از میزان توانایی شما است
- احساس می‌کنید تمام کارهای شما هیچ تفاوت یا تاثیری ندارد و هیچ کس ارزش کارها و فعالیت‌های شما را درک نمی‌کند
بیشتر بخوانید: ازدواج با شغل | آیا شما با کار خود ازدواج کرده‌اید؟ نشانه‌ها و راهکارهای حفظ تعادل
تفاوت بین استرس و برن اوت
برن اوت به خاطر استرس طولانی مدت و بیش از اندازه ایجاد می‌شود، با این وجود میان استرس و burnout تفاوت‌های قابل توجهی وجود دارد. افراد استرسی احساس فشار زیادی روی خود می‌کنند و انتظار زیادی از خودشان دارند.
چنین افرادی در صورتی‌که تلاش زیادی کنند و شرایط را تحت کنترل خود در بیاورند، احساس خوبی به آن‌ها دست می‌دهد. در مقابل اما، فردی که به burnout مبتلا است، تحت هر شرایطی با خود تصور می‌کند که این شرایط کافی نیست و هیچ چیزی نمی‌تواند باعث ایجاد احساس آرامش در آن‌ها شود.
فرد مبتلا به برن اوت از نظر روحی و احساسی دچار خستگی و فرسودگی می‌شود. بر خلاف افراد مبتلا به استرس که با تلاش و کوشش اضافی توانایی رسیدن به یک نقطه آرامش بخش را دارند، افراد مبتلا به burnout هیچ امید، انگیزه و نقطه مثبتی در زندگی خود ندارند.
استرس یعنی شما احساس کنید مسئولیت و کارهای بسیار زیادی باید انجام دهید اما برن اوت یعنی احساس پوچی و عدم تعهد به تمامی این مسئولیت ها.
همچنین افرادی که استرس زیادی متحمل می‌شوند، به مرور زمان دچار اضطراب می‌شوند اما افراد مبتلا به burnout دچار افسردگی و دلزدگی می‌شوند. استرس باعث برانگیختگی بیش از اندازه احساسات می‌شود در حالی‌که burnout باعث از بین رفتن عواطف و احساسات در فرد می‌شود.
استرس باعث می‌شود شما برای رسیدن به اهداف و انجام مسئولیت‌ها انرژی زیادی صرف کنید اما برن اوت منجر به ایجاد ناامیدی و عدم وجود یک هدف ایده‌آل در زندگی شغلی و شخصی می‌شود.
دلایل ایجاد برن اوت چیست؟
اصلی‌ترین و عمده‌ترین شرایط تاثیرگذار در ایجاد برن اوت، شرایط فرد در محیط کاری است. هر کسی که در محیط کاری احساس کار کردن بیش از اندازه کند یا احساس عدم قدرشناسی نسبت به فعالیت‌هایش داشته باشد در خطر ابتلا به burnout قرار دارد.
علاوه بر شرایط کاری، عوامل دیگری هم نیز وجود دارد برای مثال یک زن خانه دار که تمام طول روز در حال انجام کارهای خانه است یا افراد مسن از دیگر افرادی هستند که در معرض دچار شدن به برن اوت قرار دارند.
اگرچه داشتن مسئولیت‌های زیاد یا استرس بیش از اندازه یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد burnout است اما دلایل ایجاد این فرسودگی و دلزدگی شغلی به همین یک مورد محدود نمی‌شود. عواملی دیگر مانند سبک زندگی و ویژگی‌های رفتاری نیز در ایجاد این شرایط تاثیر گذار هستند.
در حقیقت فعالیت‌هایی که شما در زمان آزاد خود دارید و همچنین دیدگاه شما نسبت به محیط پیرامون تاثیر زیادی در میزان استرس در محیط کاری و ایجاد برن اوت دارد.
به صورت کلی شرایط کاری، ویژگی‌های رفتاری و نوع سبک زندگی فرد، سه عامل مهم در ایجاد برن اوت هستند.
شرایط کاری منجر به burnout
- احساس اینکه روی کار خود تسلط ندارید یا کنترل خیلی محدودی روی شرایط کار خود دارید
- عدم وجود قدردانی یا پاداش به خاطر تلاش‌هایی که در محیط کار می‌کنید
- مشخص نبودن دقیق انتظاراتی که در محیط کاری از شما وجود دارد
- کار شما دارای هیچ نوع چالش یا تنوعی نباشد
- کار کردن در یک محیط پر فشار یا پر سر و صدا و بی‌نظم
- شرایط سبک زندگی
- کار کردن بیش از اندازه و عدم اختصاص زمان مناسب برای استراحت کردن یا برقراری روابط اجتماعی
- نداشتن روابط نزدیک و صمیمی و یا نبود افرادی که در شرایط مختلف از شما حمایت کنند
- بر عهده گرفتن مسئولیت‌های بیش از اندازه، بدون اینکه از دیگران بخواهید در راستای انجام آن‌ها به شما کمک کنند
- نداشتن خواب به میزان کافی
بیشتر بخوانید: چند توصیه برای بهتر شدن در هر شغلی
خصوصیت‌های رفتاری منجر به ایجاد برن اوت
- بدبینی نسبت به خود و دنیای پیرامون
- تمایل به عالی گرایی به شکلی که هیچ چیز از نظر شما به اندازه کافی، خوب نباشد
- تمایل به اینکه همه چیز در کنترل خودتان باشد و تمایلی به سپردن بخشی از کارها و یا کمک خواستن از دیگران نباشید
مواجهه با برن اوت
پس از مشاهده اولین علائم برن اوت اگر اقدام به نادیده گرفتن آن‌ها کنید، نه تنها هیچ کمکی به شما نخواهد کرد بلکه رفته رفته و به مرور زمان علائم آن جدی‌تر و حادتر می‌شود. پس از مشاهده اولین علائم برن اوت، بسیار مهم است که اقدام به یادگیری روش‌های مواجهه با این شرایط کنید.
مواجهه با burnout به شما کمک می‌کند یک احساس مثبت و خوب را مجددا در زندگی خود تجربه کنید. مواجهه با برن اوت دارای سه اصل مهم است:
شناخت
- داشتن آگاهی نسبت به ظهور اولین علائم برن اوت
از بین بردن
- از بین بردن استرس با استفاده از تکنیک‌های مدیریت استرس و حمایت اطرافیان
بازیابی
- با مراقبت فیزیکی، روحی و احساسی از خود، مانع از ایجاد مجدد این علائم شوید
راهکارهایی برای تمرکز و احساس خوب
در ادامه به نکاتی اشاره می‌کنیم که با استفاده از آن‌ها می‌توانید در مقابل استرس مقاومت و انرژی، تمرکز و احساس خوب را در خود تقویت کنید.
برقراری رابطه اجتماعی
استرس و فشار بیش از اندازه یکی از اصلی‌ترین دلایل ایجاد برن اوت است. برقراری رابطه اجتماعی یکی از بهترین روش‌ها برای کم کردن و از بین بردن این استرس‌ها است. برقراری رابطه با فردی که به صحبت‌های شما توجه‌کرده و با شما همراهی کند باعث ایجاد آرامش درونی می‌شود، به عبارت دیگر وجود چنین افرادی به شما امکان خالی کردن آنچه درونتان می‌گذرد را می‌دهد. این افراد لزوما نباید راه حلی برای از بین بردن استرس شما داشته باشند، بلکه تنها باید به صحبت‌های شما گوش کنند. کسی که بدون هیچ قضاوت یا پیش داوری به صحبت‌های شما توجه و شرایط‌تان را درک کند.
اصلاح شرایط کار
اگر کار شما هیچ نوع چالشی ندارد و کاملا یکنواخت است و یا اگر استرس زیادی به شما تحمیل می‌کند و منجر به ایجاد برن اوت می‌شود، بهترین شیوه ترک کار فعلی و یافتن شغلی است که به آن علاقه دارید. اگرچه برای بسیار از ما تغییر شغل یک فرایند سخت و طاقت فرسا است اما قطعا و پس از یافتن شغل مورد علاقه به این نتیجه می‌رسید که این شجاعت و سختی، ارزش تحمل کردن داشته است.
اصلاح اولویت‌ها
وجود برن اوت به این معنا است که بخشی از اهداف و برنامه ریزی‌های شما نیاز به اصلاح دارد. روی آرزوها، امیدها و اهداف خود فکر و تمرکز کنید. آیا واقعا این مسیر شما را به اهدافتان می‌رساند؟ با انجام این کار، متوجه آنچه که باعث خوشحالی شما می‌شود، خواهید شد و برنامه‌ها را به نحوی که به رسیدن به هدف منجر شود، تنظیم کنید.
ورزش را فراموش نکنید
شاید این آخرین چیزی باشد که به ذهن شما برسد، اما ورزش‌کردن یکی از بهترین ابزارها برای از بین بردن استرس و همچنین برن اوت است. ورزش‌کردن باعث بهبود خلق و خو و آداب رفتاری شما نیز می‌شود. در طول روز حداقل ۳۰ دقیقه ورزش کنید. این ۳۰ دقیقه را به سه بازه ۱۰ دقیقه‌ای تقسیم و در ساعت‌های مختلف شبانه روز ورزش کنید. پیاده‌روی یکی از بهترین ورزش‌ها برای مدیریت و از بین بردن استرس است.
انجام ورزش‌های ریتمیک و پر تحرک باعث تقویت میزان انرژی شما در طول روز و همچنین بهبود خلق و خو و آداب رفتاری در مواجهه با دیگران می‌شود. علاوه بر پیاده‌روی، ورزش‌هایی مانند دویدن، شنا کردن، وزنه برداری و رقصیدن نیز در ایجاد یک احساس مثبت و بهتر تاثیرگذار هستند.
سخن پایانی
برن اوت یا همان فرسودگی و دلزدگی شغلی از جمله شرایطی است که برای هر فردی ممکن است رخ بدهد. برن اوت نه تنها روی زندگی شغلی، که روی دیگر جنبه‌های زندگی نیز تاثیرگذاری مخربی دارد، به همین دلیل بسیار مهم است که با علائم آن آشنا باشید و پس از تشخیص، برای رفع و کنترل آن فورا اقدامات صحیحی انجام دهید.
منابع