فوتبال ورزشی است که می تواند جامعه ای را از بحران های اقتصادی یا فرهنگی نجات دهد. در واقع امروزه ورزش فوتبال نه صرفا به عنوان یک ورزش بلکه به عنوان یک صنعت پر بازده شناخته می شود. سرمایه گذاری و حضور شخصیت های ثروتمند و با نفوذ در این ورزش باعث شده که نتایج آن تاثیر زیادی بر اقتصاد یک جامعه بگذارد. به همین دلیل کارشناسان و مدیران فیفا تصمیم گرفتند برای جلوگیری از تغییر نتایج به دلیل اشتباهات داوری، سیستم VAR را به عنوان یک سیستم مکمل داوری به بازی های حساس اضافه کنند. تصمیمات نادرست داوری هر ساله تعداد زیادی از نتایج فوتبال را تغییر می دهد که با استفاده از این سیستم احتمال بروز آن بسیار کاهش می یابد. در این مقاله تلاش می شود تا تمامی ابعاد استفاده از این سیستم در ورزش فوتبال مورد بررسی قرار بگیرد.

موارد استفاده از VAR

سیستم VAR یک سیستم پیشرفته می باشد که دارای مشخصه های بسیار پیچیده و ویژه ای می باشد. این سیستم که به عنوان کمک داور ویدیویی نیز شناخته می شود در موقعیت های حساس و تاثیر گذار فوتبال به داوران اصلی کمک می کند تا تصمیم مناسب را با توجه به در نظر گرفتن تمامی قوانین بگیرد. این سیستم نیاز به تجهیزات ویژه و خاصی می باشد. از جمله این تجهیزات تعداد زیادی دوربین با امکان تصویر برداری از هر زاویه برای تشخیص بهتر کمک داوران می باشد. در واقع کمک داورانی که در اتاق VAR قرار دارند با دیدن صحنه های مشکوک بلافاصله موضوع را با داور اصلی در میان می گذارند. موارد استفاده از این سیتم عبارتند از:

• پنالتی: در زمانی که داوران اصلی در موقعیتی نا مناسب نسبت به خطا های به وجود آمده در محوطه جریمه قرار بگیرند و امکان مشاهده کامل صحنه را نداشته باشند، در این مواقع کمک داوران ویدیویی داور اصلی را از موقعیت پیش آمده آگاه می کنند. این موضوع از طریق گوشی های صوتی منتقل می شود. پس از آن داور می تواند صحنه را بازبینی کرده و تصمیم نهایی را با مشورت کمک داوران بگیرد.
• گل: در ورزش فوتبال گاهی گل های نادرستی زده می شود که ممکن از در موقعیت آفساید یا در حین ارتکاب به خطا زده شود. هر کدام از این موارد با جزییات کامل توسط کمک داوران ویدیویی بررسی می شود. در صورت بروز مشکل در هر یک از این حالات بلافاصله مشکل مورد نظر به داور اطلاع داده می شود. داور نیز می تواند صحنه را از مانیتور های اطراف زمین مشاهده کرد و تصمیم نهایی را بگیرد.
• کارت قرمز: یکی دیگر از موقعیت هایی که کمک داوران ویدیویی به داور اصلی کمک می کنند در صحنه هایی است که احتمال ارائه کارت قرمز از طرف داور وجود دارد. در واقع در این حالت صحنه هایی از بازی که دارای خشونت های شدید یا درگیری باشد توسط داوران بیرون زمین بررسی شده و نتایج آن به داور منتقل می شود.
• تشخیص اشتباه: تشخیص اشتباه داور در موقعیت های حساس و سرنوشت ساز بازی می تواند تاثیر ناعادلانه ای بر روند بازی بگذارد. به عنوان مثال اخراج یک بازیکن برا اثر تشخیص نادرست داور می تواند روند بازی را به طور کلی تغییر دهد. این موضوع همچنین در زمینه های تشخیص گل یا خطای آفساید نیز مصداق دارد.

در واقع سیستم VAR در موقعیت هایی از بازی فوتبال دخالت می کند که تاثیر گذاری زیادی بر روند بازی دارند. تشخیص درست هر کدام از این موارد می تواند به عادلانه تر شدن قضاوت ها در زمین فوتبال کمک کند.

فرآیند اجرای VAR

همانطور که گفته شد  موقعیت های حساس بازی کمک داوران ویدیویی داور را نسبت به اتفاقات پیش آمده آگاه می کنند. روند استفاده از این سیستم به این صورت است که ابتدا پس از به وجود آمدن یک صحنه مشکوک داور منتظر می ماند تا بازی متوقف شود. پس از توقف بازی پیام داوران سیستم VAR به داور اصلی منتقل شده و صحنه بازبینی می شود. پس از تصمیم نهایی کمک داوران ویدیویی دو حالت پیش می آید. در اولین حالت تصمیم بر ادامه بازی گرفته شده و تصمیم داور در ادامه بازی تایید می شود. در حالت دوم به داور پیشنهاد می شود تا صحنه را از طریق مانیتور های اطراف زمین بازبینی کند. در این حالت تصمیم نهایی بر عهده داور می باشد. پس از بازبینی می تواند تصمیم خود را در مورد ادامه بازی تایید یا رد کند. در صورت اتخاذ تصمیم دیگر باید بازی با توجه به تصمیم جدید داور ادامه پیدا کند.

مزایای VAR

سیستم VAR با تمام سر و صداهایی که به پا کرد دارای مزایا و نکات مثبت بسیار زیادی است. در واقع با استفاده از این سیستم داوران اصلی می توانند با اعتماد به نفس بیشتری عمل کرده و بازدهی بالاتری داشته باشند زیرا که چند داور در اتاق های ویدیویی تمامی صحنه ها را بازبینی کرده و در صورت بروز مشکل او را با خبر می کنند. همچنین احتمال بروز خشونت شدید و درگیری های بین بازیکنی کمتر می شود زیرا که تمامی افراد می دانند که توسط دوربین های متعددی تحت نظر می باشند. این موضوع یک نکته مثبت دیگر نیز دارد و آن این است که احتمال مصدومیت بازیکنان نیز کاهش می یابد.

مهمترین دستاورد این سیستم اجرای عدالت به درستی و با دقت بالا است. صحنه ای از بازی نیست که توسط کمک داوران ویدیویی بازبینی نشود. این موضوع باعث می شود تیم ها دقیقا همانطور که بازی می کنند نتیجه می گیرند. تاثیر اشتباهات داوری در هر بازی به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.

رفتار های ضد فوتبال و نژاد پرستانه نیز به شکل قابل توجهی کاهش می یابد. بازیکنان در زمین تلاش می کنند حداکثر تمرکز خود را بر روی بازی فوتبال گذاشته و از پرداختن به حاشیه ها دوری کنند. استفاده از این سیستم در جام جهانی سال ۲۰۱۸ یکی از بهترین نمونه ها برای اجرای عدالت در زمین فوتبال بود. در جام جهانی گذشته تصمیمات داوری تاثیراتی بسیار کمی در نتیجه بازی ها داشته اند.

همچنین بازیکنان بر اثر یک اشتباه داوری ممکن است دچار ضربات شدید روحی شوند. این موضوع نیز می تواند به صورت کلی برطرف شود. یکی از دیگر از مزایای این سیستم کاهش اعتراض به داوری در زمین است. با استفاده از سیستم VAR بازیکنان می دانند که صحنه توسط چندین داور بازبینی شده و عدالت واقعی اجرا می شود.

معایب VAR

یکی از بزرگترین انتقاداتی که به سیستم VAR وارد است کاهش جذابیت فوتبال به دلیل توقف های طولانی مدت است. قسمتی از این اعتراض و انتقاد درست است زیرا که در برخی موارد بررسی و بازبینی صحنه ها ممکن است تا ۵ دقیقه طول بکشد. این میزان زمان می تواند تغییرات زیادی را در روند بازی ایجاد کندو به عنوان مثال تیمی که به گل نیاز دارد و در حالت حمله است، از فشار حملاتش کاهش یافته و تیم مقابل فصت ریکاوری دارد. این موضوع همچنین باعث می شود که زمان های اضافه طولانی مدتی در آخر هر نیمه داشته باشیم. به عنوان مثال اگر در یک نیمه دو صحنه به سیستم VAR نیاز باشد تقریبا در حدود ۱۰ دقیقه وقت اضافه نیاز می باشد.

یکی دیگر از انتقاداتی که به این سیستم وارد می شود گرفتن روح بازی فوتبال است. بسیاری از بازیکنان قدیمی بر این موضوع تاکید دارند که بازی فوتبال با تمام اشتباهات داوری است که جذاب می شود. به عنوان مثال دست خدا یا همان گلی که مارادونا با دست به انگلیس زد و باعث قهرمانی تیم آرژانتین در جام جهانی شد یکی از ماندگار ترین صحنه های فوتبال در دنیا است.

اما در مجموع با تمام انتقادات و نظرات منفی در مورد این فناوری، سیستم VAR در تمامی لیگ های معتبر اروپا (به غیر از انگلیس) به اجرا در آمده و تاثیرات بسیار مثبتی بر روند بازی ها گذاشته است. پیش بینی می شود با پیشرفت این سیستم سرعت بررسی و بازبینی صحنه ها نیز بالا رفته و انتقادات از این سیستم نیز کم و کمتر می شود. شاید از نظر بسیاری از کارشناسان و مربیان فوتبال از دست دادن چند دقیقه می تواند هزینه ای ناچیز برای اجرای عدالت در فوتبال باشد.