لکنت زبان که لکنت یا اختلال تسلط گفتاری در دوران کودکی نیز خوانده می‌شود – نوعی اختلال گفتاری است که شامل مشکلات مکرر و قابل توجهی در تسلط طبیعی بر جریان گفتار است. افرادی که لکنت دارند می‌دانند چه می‌خواهند بگویند، اما در گفتن آن مشکل دارند. به عنوان مثال، آنها ممکن است یک کلمه، یک هجا یا یک صدای بی صدا یا مصوت را تکرار یا برای ادا کردن طولانی کنند. همین طور ممکن است هنگام مکالمه مکث کنند، زیرا به کلمه یا صدایی مشکل آفرین رسیده‌اند. البته خوشبختانه روش‌هایی ساده برای کنترل و درمان لکنت زبان وجود دارد که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.

لکنت زبان در بین کودکان خردسال به عنوان یک قسمت طبیعی از یادگیری صحبت کردن معمول است. کودکان خردسال ممکن است لکنت داشته باشند، در حالی که توانایی‌های گفتاری و زبانی آنها به اندازه کافی رشد نکرده است تا بتوانند آنچه را که می‌خواهند بگویند، حفظ کنند. بیشتر کودکان از این لکنت رشد رنج می‌برند.

با این حال، گاهی اوقات، لکنت یک بیماری مزمن است که تا بزرگسالی ادامه دارد. این نوع لکنت می‌تواند در عزت نفس و تعامل با سایر افراد تأثیر بگذارد.

کودکان و بزرگسالانی که دچار لکنت هستند ممکن است از درمان‌هایی مانند گفتاردرمانی، استفاده از دستگاه‌های الکترونیکی برای بهبود تسلط به گفتار یا رفتار درمانی شناختی بهره‌مند شوند.

چطور به کنترل و درمان لکنت زبان کمک کنیم؟

اگر چه برخی از روش‌های پزشکی و گفتاردرمانی برای کنترل و درمان لکنت زبان پیشنهاد شده‌اند، اما شما خود می‌توانید با برخی از تمرین‌ها، میزان لکنت زبان را کم کرده و شرایط گفتاری خود را بهبود بخشید:

1. مقابل آینه ایستاده و بسیار شمرده و با احتیاط صحبت کنید. برای ادا کردن هر یک از کلمات به هیچ وجه عجله نداشته و کاملا آهسته و مطمئن حرف بزنید.
2. اعتماد به نفس کامل داشته باشید، آهسته حرف زدن و شمرده شمرده ادا کردن کلمات به شما کمک می‌کند تا رفته رفته سرعت بهتری به گفتار خود ببخشید.
3. پیش از ابراز هر کلمه، آن را در ذهن خود تداعی کرده و از پیش بدانید که چه کلماتی را قرار است در گام بعدی، بیان کنید.
4. اگر برای بیان کردن برخی از کلمات یا هجا و صداهای خاص مشکل دارید، بارها و بارها آنها را با خود تکرار کرده و اجازه دهید که به خوبی ملکه ذهن و گفتار شما شوند.
5. از صحبت کردن در جمع‌های دوستانه‌ای که کاملا بر لکنت زبان شما آگاه بوده و همراهی‌تان می‌کنند، استقبال کرده و صحبت کردن در جمع خانواده و دوستان نزدیک را به عنوان یک تمرین، مرتب در برنامه داشته باشید.
6. از تماشای فیلم و سریال‌های مختلف بهره برده و همراه با شخصیت‌های مورد علاقه خود، دیالوگ‌های آن‌ها را تکرار کنید.
7. به تمرین دهانی صحبت کردن بپردازید. در حالی که یک آبنبات یا چیزی شبیه به آن در گوشه دهان گذاشته‎اید، تمامی حروف را ادا کرده و صداهای مختلف را تکرار کنید.
8. با صدای بلند کتاب بخوانید. به این شکل بدون آن که نیاز به هماهنگی قبلی ذهنی باشد، تنها ادا کردن کلمات را تمرین خواهید کرد.
9. هرگز از این که در جمع لکنت زبان داشته باشید، نگران نبوده و اضطراب به خود راه ندهید. اضطراب و استرس خود یکی از عوامل مهم در ایجاد لکنت زبان محسوب می‌شوند.
10. موقع خواب به کتاب‌های صوتی گوش دهید. این تمرین حین خواب، به ذهن شما در هماهنگی میان تفکر و گفتار کمک زیادی خواهد کرد.

برای کنترل و درمان لکنت زبان می‌توان از صحبت کردن مقابل آینه، حضور در جمع‌های دوستانه و خانواده و تمرین گفتاری بهره برد.

علائم لکنت زبان

علائم و نشانه‌های لکنت زبان ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• مشکل در شروع کلمه، عبارت یا جمله
• طولانی کردن یک کلمه یا اصوات درون یک کلمه
• تکرار صدا، هجا یا کلمه
• سکوت مختصر برای هجاها یا کلمات خاص، یا مکث درون یک کلمه (کلمه شکسته)
• در صورت پیش‌بینی مشکل در حرکت به کلمه بعدی، اضافه کردن کلمات اضافی مانند “اممم”
• کشش، تنگی یا حرکت بیش از حد صورت یا بالاتنه برای تولید یک کلمه
• اضطراب صحبت کردن
• توانایی محدود در برقراری ارتباط موثر

پیشنهاد مطالعه: ۵ رویکرد نوآورانه برای بهبود اوتیسم کودک دلبندتان و تغییر در آینده او

مشکلات گفتاری لکنت ممکن است با موارد زیر همراه باشد:

• چشمک زدن
• لرزش لبها یا فک
• تیک‌های صورت
• حرکات سر
• مشت گره کردن

لکنت ممکن است هنگامی که فرد هیجان‌زده، خسته یا تحت استرس است یا احساس خودآگاهی، عجله یا فشار دارد، بدتر شود. شرایطی مانند مکالمه در مقابل گروه یا صحبت تلفنی به ویژه برای افرادی که لکنت زبان دارند، دشوار است. با این حال، بیشتر افرادی که لکنت دارند وقتی با خود صحبت می‌کنند و هنگامی که آواز می‌خوانند یا با هم صحبت می کنند، می‌توانند بدون لکنت صحبت نمایند.

علائم لکنت زبان شامل مواردی از جمله کشیده کردن کلمات، مکث‌های طولانی و مکرر حین صحبت کردن و … هستند.

چه موقع به پزشک یا آسیب شناس گفتار زبان مراجعه کنیم؟

برای کودکان در سنین ۲ تا ۵ سال این بسیار رایج است که دوره‌هایی را که ممکن است لکنت داشته باشند پشت سر می‌گذارند. برای بیشتر کودکان، این بخشی از یادگیری صحبت کردن است و خود به خود بهتر می‌شود. با این وجود، لکنت زبانی که ادامه دارد ممکن است برای بهبود تسلط به گفتار به درمان نیاز داشته باشد.

برای درمان لکنت زبان یا کنترل آن با یک آسیب‌شناس گفتاری زبان تماس بگیرید، به ویژه اگر شرایط زیر پیش آمده است:

• لکنت زبان بیش از شش ماه دوام آورده است.
• با مشکلات گفتاری یا زبانی دیگری همراه است.
• با بزرگتر شدن کودک مکرر می‌شود یا ادامه دارد.
• بر توانایی برقراری ارتباط موثر در مدرسه، محل کار یا روابط اجتماعی تأثیر می‌گذارد.
• باعث اضطراب یا مشکلات عاطفی می‌شود، مانند ترس یا اجتناب از موقعیت‌هایی که صحبت کردن لازم است.
• از بزرگسالی شروع شده است.

علل ایجاد لکنت زبان

محققان همچنان به مطالعه علل اصلی لکنت زبان می‌پردازند. ترکیبی از عوامل ممکن است در این امر دخیل باشد. علل احتمالی لکنت زبان عبارتند از:

• ناهنجاری در کنترل حرکت گفتاری: برخی شواهد نشان می‌دهد که ممکن است ناهنجاری‌هایی در کنترل حرکات گفتاری مانند زمان‌بندی، هماهنگی حسی و حرکتی در آن دخیل باشد.
• ژنتیک لکنت در خانواده: به نظر می‌رسد که لکنت می‌تواند ناشی از ناهنجاری‌های ارثی (ژنتیکی) باشد.

از دست ندهید: زبان بدن و اشارات مختلف به چه معنی هستند

لکنت زبان ناشی از دلایل دیگر

عدم تسلط به گفتار می‌تواند در دلایلی غیر از لکنت ایجاد شود. سکته مغزی، آسیب‌دیدگی مغزی یا سایر اختلالات مغزی می‌تواند باعث تکلم کند یا دارای مکث یا صداهای مکرر شود (لکنت عصبی).

عدم تسلط به گفتار همچنین می‌تواند در زمینه پریشانی عاطفی مختل شود. افرادی که لکنت زبان ندارند، ممکن است هنگام عصبی بودن یا احساس فشار تحت فشار دچار نارسایی شوند. این شرایط ممکن است باعث شود گفتار فرد در این حالت کمتر روان باشد.

مشکلات گفتاری که پس از یک ضربه عاطفی (لکنت روانشناختی) ظاهر می‌شود نیز گاه دیده شده که البته کمتر رایج است.

گاهی اوقات یک ضربه عاطفی و یا قرار گرفتن تحت استرس‌های شدید، می‌تواند موجب لکنت زبان مقطعی و حتی پایدار گردد.

عوامل خطر

احتمال لکنت در مردها بسیار بیشتر از زن‌ها است. عواملی که خطر لکنت زبان را افزایش می‌دهند عبارتند از:

• تأخیر در رشد کودکی: کودکانی که دچار تاخیر در رشد یا مشکلات گفتاری دیگری هستند ممکن است بیشتر لکنت داشته باشند.
• داشتن اقوامی که لکنت دارند: لکنت  معمولا به شکل خانواده‌ای جریان دارد و نوعی عامل وراثتی محسوب می‌شود.
• فشار: استرس در خانواده، انتظارات زیاد والدین یا فشارهای دیگر می‌تواند لکنت زبان را بدتر کند.

عوارض لکنت زبان

لکنت زبان می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• مشکلات برقراری ارتباط با دیگران
• مضطرب بودن از صحبت کردن
• صحبت نکردن یا اجتناب از موقعیت‌هایی که به صحبت نیاز دارند
• از دست دادن مشارکت اجتماعی و مدرسه یا کار و موفقیت
• مورد اذیت و آزار قرار گرفتن
• عزت نفس پایین

تشخیص لکنت زبان

تشخیص توسط یک متخصص بهداشت آموزش دیده برای ارزیابی و درمان کودکان و بزرگسالان مبتلا به اختلالات گفتاری و زبانی (آسیب شناس گفتار – زبان) انجام می‌شود. آسیب شناس گفتار زبان مشاهده می‌کند بزرگسال یا کودک چطور صحبت کرده و در چه شرایطی مشکل در گفتار خود دارد.

عوارض لکنت زبان در بزرگسالی یا کودکی، به معذب بودن برای حضور در جوامع کاری یا تحصیلی، گوشه‌گیری و در نهایت عقب ماندن حداکثری از موفقیت‌ها منجر می‌شود.

روش‌های علمی کنترل و درمان لکنت زبان

پس از ارزیابی جامع توسط آسیب شناس گفتار، می‌توان در مورد بهترین روش درمانی تصمیم گرفت. چندین روش مختلف برای درمان کودکان و بزرگسالانی که لکنت زبان دارند، در دسترس است. به دلیل مسائل مختلف و نیازهای فردی، یک روش – یا ترکیبی از روش‌ها – که برای یک شخص مفید است ممکن است برای شخص دیگر به همان اندازه موثر نباشد.

درمان ممکن است همه لکنت‌ها را از بین نبرد، اما می‌تواند مهارت هایی را آموزش دهد که به موارد زیر کمک می‌کند:

• بهبود تسلط به گفتار
• توسعه ارتباطات موثر
• شرکت در فعالیتهای مدرسه، کار و اجتماع

چند نمونه از رویكردهای درمانی – بدون ترتیب خاصی برای اثربخشی – شامل موارد زیر است:

• گفتاردرمانی: گفتاردرمانی می‌تواند به شما یاد دهد که سرعت گفتار خود را کم کنید و یاد بگیرید هنگام لکنت بر گفتار خود کنترل داشته باشید. ممکن است هنگام شروع گفتاردرمانی بسیار آهسته و آگاهانه صحبت کنید، اما با گذشت زمان می‎توانید الگوی گفتاری طبیعی‌تری داشته باشید.
• درمان الکترونیکی: چندین دستگاه الکترونیکی برای افزایش تسلط بر گفتار در دسترس است. تأخیر در بازخورد شنیداری شما را ملزم می‌کند تا گفتار خود را شمرده‌تر کنید، در غیر این صورت صحبت از طریق دستگاه سهل‌تر می‌شود. روش دیگر گفتار شما را تقلید می‌کند به گونه‌ای که به نظر می‌رسد گویی در حال هماهنگی با شخص دیگر هستید. برخی از وسایل کوچک الکترونیکی در طول فعالیت‌های روزمره مورد استفاده قرار می‌گیرند. در مورد انتخاب دستگاه از یک آسیب‌شناس گفتار زبان راهنمایی بخواهید.
• رفتار درمانی شناختی: این نوع روان درمانی می‌تواند به شما کمک کند، روش تفکر را که ممکن است لکنت را بدتر کند شناسایی و تغییر دهید. همچنین می‌تواند به شما در رفع استرس، اضطراب یا مشکلات عزت نفس مربوط به لکنت کمک کند.
• تعامل والدین و کودک: مشارکت والدین در تمرین تکنیک‌های اساسی در کمک به کودک برای کنار آمدن با لکنت است بسیار موثر است. برای تعیین بهترین روش برای فرزندتان، از راهنمای آسیب شناس گفتار – زبان پیروی کنید.
• دارو درمانی: اگرچه برخی از داروها برای لکنت زبان آزمایش شده‌اند، اما هنوز هیچ دارویی برای کمک به مشکل اثبات نشده است.

جلسات گفتار درمانی یکی از روش‌های کنترل و درمان لکنت زبان است که برای کودکان و بزرگسالان، هر دو کارایی دارد.

کلام آخر

شما چه روش‌های دیگری برای کنترل و درمان لکنت زبان می‌شناسید که در بالا به آن‌ها اشاره نشده باشد؟ در این زمینه چه تجربیاتی دارید و پیش از این چه مشکلات گفتاری در خود یا کودکان را مشاهده کرده‌اید؟

منبع: mayoclinic