به بیماری فشار خون بالا (Hypertension) ، پرفشاری خون یا پرفشاری شریانی نیز گفته می‌شود. فشار خون بالا می‌تواند خطر ابتلا به بیماری قلبی، سکته مغزی و حتی مرگ را افزایش دهد.
بیماری پرفشاری خون که در زبان عامیانه فشار خون هم نامیده می‌شود، شاید یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن و هم‌زمان خطرناک‌ترین آن‌ها هم باشد. اما نکتهٔ امیدبخش این است که، شما به راحتی می‌توانید از بروز این بیماری پیشگیری کنید.
هرآنچه که لازم است در مورد فشار خون بالا بدانید
در این مقاله می‌خواهیم در مورد فشار خون، روش‌های تشخیص و راه‌های درمان آن و مهم‌تر از همه روش‌های پیشگیری از فشار خون بالا با شما صحبت کنیم.
تعریف فشار خون
فشار خون، به مقدار فشاری گفته می‌شود که توسط خون در حال جریان، به دیوارهٔ رگ‌ها وارد می‌شود. مقدار فشار به عملکرد قلب و مقاومت عروق خونی بستگی دارد. میزان فشار در بخش‌های مختلف سیستم گردش خون متفاوت است؛ مثلاً در نواحی نزدیک قلب فشار بیشتر است.
سازمان جهانی بهداشت همیشه پرفشاری خون و بیماری‌های قلبی را مورد توجه قرار داده است. سازمان بهداشت جهانی (WHO) معتقد است که رشد و گسترش صنایع غذایی فرآوری شده، بر میزان نمک در رژیم غذایی در سراسر جهان اثر گذاشته و این امر در بروز این بیماری نقش دارد.
نکاتی کلیدی در مورد فشار خون بالا
برای روشن شدن تاثیر فشار خون بالا در سلامت انسان، باید بدانید که طبق آمار جهانی بیش از یک میلیارد نفر در سراسر جهان دارای پرفشاری خون هستند و هرساله حدود ۷.۵میلیون نفر در اثر پرفشاری خون و عوارض آن، جان خود را از دست می‌دهند.
- فشار خون نرمال در انسان ۱۲۰ بر روی ۸۰ میلی‌متر جیوه (mmHg) است. فشار خون بالا به فشاری بیش از ۱۳۰ بر روی ۸۰ میلی‌متر جیوه گفته می‌شود.
- استرس یک از علل فشار پرفشاری خون است. اما باید بدانید برای حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد از انواع پرفشاری خون هیچ دلیل پزشکی مشخصی وجود ندارد. گاهی اوقات هم فشار خون بالا در نتیجهٔ بیماری‌های دیگر مثل بیماری‌های کلیه به وجود می‌آید.
- اگر پرفشاری خون کنترل و درمان نشود، منجر به حمله قلبی، سکته مغزی و مشکلات دیگر می‌شود.
- بررسی شیوه‌های سبک زندگی بیماران، شاید بهترین راه برای فهمیدن علت فشار خون بالا در آن‌ها باشد.
تعریف هیپرتانسیون یا فشارخون بالا
هیپرتانسیون اصطلاح پزشکی برای بیماری فشار خون بالاست. وقتی پرفشاری خون برای بیماری تشخیص داده می‌شود، این بدان معنی است که خون در حال جریان در سیستم گردش خون فرد، نیروی زیادی به دیوارهٔ رگ‌های خونی وارد می‌کند.
طبق تعریف انجمن قلب آمریکا (AHA) فشار بیش از ۱۳۰ بر روی ۸۰ میلی‌متر جیوه، بیماری هیپرتانسیون یا پرفشاری خون نامیده می‌شود.
راه‌های درمان فشار خون بالا
هیپرتانسیون یک بیماری مزمن، شایع و خطرناک است. اما این نکته را فراموش نکنید که با رژیم غذایی مناسب و سبک زندگی سالم، به‌راحتی می‌توانید فشار خون‌تان را کنترل کنید و از ابتلا به پرفشاری خون جلوگیری کنید.
اما اگر مبتلا به فشار خون بالا هستید، چه باید بکنید؟
تغییر سبک زندگی
اولین قدم برای درمان پرفشاری خون، تغییر سبک زندگی است. داشتن یک سبک زندگی سالم نه تنها به درمان هیپرتانسیون کمک می کند، بلکه باعث پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های دیگر نیز می‌شود.
با انجام تغییرات زیر در سبک زندگی‌تان، مطمئن باشید زندگی سالم‌تر و شادتری خواهید داشت:
ورزش منظم
طبق توصیهٔ پزشکان، بیماران مبتلا به هیپرتانسیون، باید هفته‌ای حداقل ۱۵۰ دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط یا ۷۵ دقیقه فعالیت ورزشی شدید داشته باشند. برای داشتن بدن و ذهنی سالم، باید حداقل پنج روز در هفته به‌طور منظم ورزش کنید. داشتن تحرک و فعالیت بدنی، برای همه حتی سالم‌ترین افراد هم ضروری است.
وقتی صحبت از ورزش می‌شود، بسیاری مشغله زیاد و کمبود وقت را توجیهی برای ورزش‌نکردن‌شان عنوان می‌کنند. گروهی دیگر نیز هزینهٔ باشگاه و دوری راه را عامل ورزش‌نکردن‌شان می‌دانند. اگر شما هم جزو این افراد هستید، توجه کنید که با یک فعالیت ورزشی منظم، ساده، قابل دسترس و بی‌هزینه هم می‌توانید بدن و ذهنی سالم و روحیه‌ای شاد داشته باشید. نمونه‌هایی از فعالیت‌های ورزشی که می‌توانید به‌راحتی انجام دهید:
پیاده‌روی
اگر هیچ امکانات ورزشی ندارید و اگر هیچ زمانی را نمی‌توانید برای سلامتی‌تان اختصاص دهید، پیاده‌روی راه‌حل مدنظر شماست.
دو
هدف از ورزش تنها فعالیت بدنی نیست. شما باید بعد از ورزش احساس نشاط و شادی کنید. این امر وقتی محقق می‌شود که فعالیت ورزشی، ضربان قلب شما را بالا ببرد. دویدن ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین ورزشی است که می‌توانید انجام دهید.
دوچرخه‌سواری
شما نمی‌توانید به دوچرخه‌سواری نه بگویید. سلامتی، نشاط و هوای پاکیزه تنها بخشی از فواید این ورزش هیجان‌انگیز است.
شنا
هیچ ورزشی اندازه شنا، مخصوصاً در تابستان نمی‌تواند شما را سرحال بیاورد. اگر تا به حال ورزش شنا را امتحان نکرده‌اید، بهتر است اول با انواع شنا آشنا شوید. خواهید دید که چه دنیای جذاب و پر از حق انتخابی، پیش روی شما قرار دارد.
رقص
وقتی صبح از خواب برمی‌خیزید، بدون نیاز به هیچ مقدماتی موزیک مورد علاقه‌تان را پخش کنید و با آن برقصید. حتی پنج دقیقه رقص، انرژی و نشاط لازم برای کل روزتان را فراهم می‌کند. البته رقص را به طور حرفه‌ای هم می‌توانید دنبال کنید. چه چیزی بهتر از رقص می‌تواند شما را سرحال بیاورد؟
یوگا
شاید فکر کنید در مورد آخر یعنی یوگا، باید به باشگاه بروید. تصورتان اشتباه است. دنیای ماشینی امروز شاید زمان را از ما دزدیده باشد اما فناوری، هدیه‌های زیادی به ما داده است. اپلیکیشن‌های ورزشی یا اپ‌های سلامتی و تناسب اندام یکی از بهترین محصولاتی هستند که با وجود آن‌ها دیگر نمی‌توانید کمبود وقت و هزینهٔ زیاد را بهانه کنید.
غیر از اپلیکیشن‌های ورزشی، بسیاری از مربی‌های مطرح دنیا، فیلم‌های آموزشی ورزشی، مخصوصاً فیلم‌های آموزش یوگا را در اختیار مخاطبان‌شان در سراسر دنیا قرار داده‌اند. شما خیلی راحت و بدون هرینه، می‌توانید رفتن به باشگاه و آموزش از طریق مربی را در خانه تجربه کنید. شاید باورش سخت باشد اما ورزش از طریق این فیلم‌ها، تجربه‌ای کاملاً برابر یا حتی بهتر از رفتن به باشگاه برای شما می‌آفریند. اگر وسوسه شدید که یک بار امتحان کنید، حتماً ویدئوی زیر را ببینید:
حرکات ورزشی برای کارمندان
افرادشاغل و کارمندان به دلیل نشستن طولانی‌مدت بیش از همه باید به ورزش اهمیت دهند. انجام چند حرکت ورزشی مناسب کارمندان در محل کار، برای افراد شاغل در طول روز ضروری است.
حرکات ورزشی برای افراد خانه‌دار
بسیاری از خانم‌ها یا آقایان خانه‌دار، به اشتباه فکر می‌کنند که انجام کارهای خانه، فعالیت ورزشی حساب می‌شود. درست است که کارهای خانه سنگین است و باعث تحرک و فعالیت بدنی شما می‌شود. اما ورزش تنها به بدن اختصاص ندارد. شما باید بعد از فعالیت ورزشی احساس نشاط و شادابی کنید. برای سلامتی و نشاط روحی‌تان می توانید ورزش‌های مناسب افراد خانه‌دار را امتحان کنید.
کاهش و کنترل استرس
دوری از استرس شاید بیشترین توصیه‌ای باشد که از پزشکان می‌شنویم. نوشیدن الکل، سیگار کشیدن، استفاده از مواد مخدر و رژیم غذایی ناسالم راه‌های خطرنک و مضر برای غلبه بر استرس هستند. برای کنترل هیپرتانسیون، یا باید از استرس دوری کنید یا راه‌های سالمی برای کنترل استرس‌های ناخواسته داشته باشید.
ترک سیگار
سیگار کشیدن، باعث افزایش فشار خون می‌شود. با ترک سیگار خطر ابتلا به هیپرتانسیون، بیماری‌های قلبی و دیگر بیماری‌ها کاهش پیدا می‌کند.
کنترل وزن و تناسب اندام
پرفشاری خون، ارتباط مستقیمی با اضافه وزن دارد. کاهش وزن معمولاً باعث کاهش فشار خون می‌شود. برای کاهش وزن و تناسب اندام، به یک رژیم غذایی سالم و متعادل نیاز دارید. رژیم غذایی باید میزان مصرف کالری را با وزن، جنسیت و سطح فعالیت شما تنظیم کند.
رژیم غذایی مناسب برای کاهش فشار خون بالا
برخی از انواع پرفشاری خون را می‌توان از طریق اصلاح سبک زندگی و رژیم غذایی کنترل کرد. در زیر چند نمونه از تغییرات لازم در رژیم غذایی برای کاهش فشار خون را مرور می کنیم:
کاهش مقدار نمک
در اکثر کشورهای جهان متوسط میزان مصرف نمک بین نه تا ۱۲ گرم در روز است.
سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند که برای کاهش خطر ابتلا به هیپرتانسیون، روزانه کمتر از ۵ گرم نمک مصرف کنید. این توصیه را هم بیماران مبتلا به پرفشاری خون و هم افراد سالم باید جدی بگیرند.
خوردن میوه و سبزیجات بیشتر و چربی کمتر
شاید این همیشگی‌ترین توصیه‌ای باشد که برای سلامتی می‌شنوید. لازم نیست تغییر رژیم را خیلی سخت شروع کنید. آرام و آهسته مقدار چربی را از رژیم غذایی‌تان کم کنید. میوه و سبزیجات هم که نیازی به تبلیغ ندارند. شما از پزشکان در هر تخصصی کمک بخواهید، به شما خوردن میوه و سبزیجات بیشتر را پیشنهاد می کنند.
مواد غذایی مفید برای کاهش فشار خون
- مواد غذایی با فیبر بالا
- انواع میوه و سبزیجات
- حبوبات و آجیل
- ماهی (دو بار در هفته)
- روغن‌های گیاهی مثل روغن زیتون
- مرغ بدون پوست
- محصولات لبنی کم‌چرب
استفاده از داروهای کاهنده فشار خون
وقتی هیپرتانسیون برای بیمار تشخیص داده می‌شود؛ ممکن است دکتر، درمان با دارو را پیشنهاد کند. شروع درمان با دوز پایین شروع می‌شود. عوارض جانبی داروهایی که برای کنترل و درمان پرفشاری خون تجویز می‌شوند، معمولاً جزئی هستند.
طیف وسیعی از انواع داروها برای کاهش فشار خون در دسترس هستند. از جمله:
- انواع دیورتیک‌ها، مثل تیازید، کلترالیدون و اندپاماید
- مسدودکننده‌های سمپاتیک مانند داروهای مسدودکنندهٔ بتا (آتنولول) و داروهای مسدودکنندهٔ آلفا (پرازوسین)
- شل‌کننده‌های عروق، مثل مسدودکننده‌های کانال کلسیم (نیفدیپین)
- آگونیست‌های مرکزی
- مسدودکننده‌های آدرنرژیک
- وازودیلاتورها
- مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین مانند انالاپریل
- مسدودکننده‌های آنژیوتانسین مثل لوزارتان
انتخاب دارو به شرایط جسمانی فرد بستگی دارد. گاهی ممکن است ترکیب دو دارو برای درمان پرفشاری خون نیاز باشد.
نکته: بیمارانی که قرص فشار خون مصرف می‌کنند، باید راهنمای مصرف دارو را به‌دقت بخوانند. اگر داروهای بدون نسخه مانند داروهای ضدّانعقاد مصرف می‌کنید، مطمئن شوید که با داروی ضدفشار خون‌تان، تداخل نداشته باشد.
علل ایجاد فشار خون بالا
همان طور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم، علت انواع بیشتر هیپرتانسیون، ناشناخته است. تقریبا از هر ۲۰ مورد پرفشاری خون، علت یک مورد، عوارض بیماری یا مصرف دارو است.
بیماری مزمن کلیه (CKD) یکی از علت‌های شایع ابتلا به پرفشاری خون است. زیرا کلیه در افراد مبتلا به این بیماری، عملکرد درست خود را از دست می‌دهد. در نتیجه مایعات و مواد زائدی که باید توسط کلیه دفع می‌شد در بدن باقی می‌ماند و باعث افزایش فشار خون می‌شود.
عوامل خطر فشار خون بالا
تعدادی از عوامل خطری که ابتلا به پرفشاری خون را افزایش می‌دهند:
- سن: شیوع هیپرتانسیون در افراد بالای ۶۰ سال بیشتر است. با افزایش سن، شریان‌های خونی سفت‌تر و باریک‌تر می‌شوند و احتمال تشکیل پلاک کلسترول در رگ‌ها افزایش پیدا می‌کند؛ در نتیجه فشار خون هم زیاد می‌شود.
- نژاد و قومیت: مطالعات نشان داده که احتمال ابتلا به پرفشاری خون در برخی از نژادها بیشتر است.
- وزن و تناسب اندام: اضافه وزن و چاقی یکی از عوامل خطر اصلی در بیماری هیپرتانسیون محسوب می‌شود.
- مصرف الکل و تنباکو: مصرف مقادیر زیادی از الکل می‌تواند به پرفشاری خون منجر شود. کشیدن سیگار و به طور کلی مصرف تنباکو به هر شکلی (مثلاً قلیان) خطر ابتلا به هیپرتانسیون را افزایش خواهد داد.
- جنسیت: خطر مرگ برای آقایان و خانم‌ها یکسان است، اما آقایان در سن جوانی بیشتر مستعد ابتلا به پرفشاری خون هستند. در سنین بالاتر، این موضوع برعکس است و خانم های مسن بیشتر از آقایان مسن به هیپرتانسیون دچار می شوند.
- وضعیت سلامت افراد: بیماری قلبی‌عروقی، دیابت، بیماری مزمن کلیه و سطح کلسترول بالا می تواند منجر به پرفشاری خون شود. وضعیت سلامت افراد در سنین بالاتر اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.
عوامل تأثیرگذار در ابتلا به فشار خون بالا
- کم‌تحرکی و عدم فعالیت فیزیکی
- رژیم غذایی پرنمک همراه با غذاهای فرآوری شده و چرب
- کمبود پتاسیم در رژیم غذایی
- مصرف الکل و دخانیات
- برخی از بیماری‌ها و داروها
نقش وراثت و استرس در فشار خون بالا
عوامل ژنتیکی، سابقهٔ خانوادگی و استرس زیاد در ابتلا به هیپرتانسیون مؤثر است. اما همیشه به یاد داشته باشید، سبک زندگی بیشترین تأثیر را در سلامتی‌تان دارد. نمی‌توان استرس را از زندگی حذف کرد اما می‌شود از راه‌های سالم و مؤثری برای کنترل استرس استفاده کرد.
اندازه‌گیری فشار خون
همان طور که قبلاً اشاره کردیم میزان فشار خون را می‌توان به‌راحتی با استفاده از دستگاه فشارسنج خون اندازه گیری کرد.
نکته: داشتن فشار خون بالا در یک دوره زمانی کوتاه دلیل بر بیماری نیست. برای مثال، استرس زیاد یا ورزش و فعالیت بدنی شدید، می‌توانند فشار خون را در یک فرد سالم افزایش دهد. بنابراین، تشخیص هیپرتانسیون معمولاً نیازمند چندین بار اندازه‌گیری فشار در دورهٔ زمانی بلند مدت است.
دستگاه فشارسنج خون و نحوهٔ عملکرد آن
فشارسنج شاید آشناترین وسیلهٔ پزشکی بین مردم باشد. معمول‌ترین روش اندازه‌گیری فشار خون به‌وسیلهٔ فشارسنج انجام می‌شود.
در فشارسنج، از ارتفاع جیوه برای اندازه‌گیری فشار خونِ در حال جریان در رگ‌ها استفاده می‌شود. خیلی از فشارسنج‌های امروزی دیگر از جیوه استفاده نمی‌کنند، اما هنوز معیار اندازه‌گیری فشار خون در تمام دنیا (mmHg) یا میلی‌متر جیوه است.
نحوهٔ استفاده از دستگاه فشارسنج خون
میزان فشار خون با دو عدد اعلام می‌شود. مثلاً دکتر یا پرستار می‌گوید فشار شما ۱۲ بر روی ۸ است. به بیان علمی‌تر، فشارتان ۱۲۰ بر روی ۸۰ میلی‌متر جیوه است. اما اعداد فشار خون نشانه چیست؟
عدد بزرگ‌تر، فشار خون سیستولیک است و به نیرویی که خون به دیواره‌های رگ‌ها وارد می‌کند، گفته می‌شود. هنگامی که قلب خون را با فشار درون رگ‌ها پمپاژ می کند، این فشار به شریان‌های خونی وارد می‌شود.
عدد کوچک‌تر، فشار خون دیاستولیک است. این عدد فشار خون بین ضربان قلب، یعنی زمان استراحت قلب را نشان می‌دهد.
انواع دستگاه فشارسنج خون
با پیشرفت فناوری، در حال حاضر علاوه بر دستگاه فشارسنج جیوه‌ای و دستگاه فشارسنج عقربه‌ای، دستگاه فشارسنج دیجیتالی نیز وجود دارد.
نحوهٔ استفاده از فشارسنج دیجیتالی، بسیار ساده و راحت است و نیازی به آموزش ندارد. فقط کافیست آن را بر مچ دست ببندید و فشار خون‌تان را متوجه شوید.
برای خرید دستگاه فشارسنج خون دیجیتال Mabis، می‌توانید روی لینک زیر کلیک کنید:
میزان فشار خون طبیعی و فشار خون بالا
میانگین فشار خون طبیعی برای افراد بزرگ‌سال، ۱۲۰ بر روی ۸۰ میلی‌متر جیوه است. اگر میزان فشار به طور مرتب بالاتر از ۱۳۰ بر روی ۸۰ یا ۱۴۰ بر روی ۹۰ میلی‌متر جیوه باشد، فرد به هیپرتانسیون مبتلاست.
فشار خون بحرانی
اگر میزان فشار بیش از ۱۸۰ بر روی ۱۲۰ میلی‌متر جیوه بود، دو یا سه دقیقه صبر کنید. سپس تست را تکرار کنید. اگر همین اعداد را نشان داد، باید فرد موردنظر را در سریع‌ترین زمان ممکن به بیمارستان برسانید.
تشخیص پرفشاری خون و اهمیت اندازه‌گیری مرتب فشار خون
به بیماری هیپرتانسیون “قاتل خاموش” می‌گویند. متأسفانه امکان دارد فرد مبتلا به پرفشاری خون هیچ علامت و نشانه‌ای نداشته باشد. در مدتی هم که بیماری تشخیص داده نشده، هیپرتانسیون می‌تواند به سیستم قلبی‌عروقی و اندام‌های داخلی مانند کلیه آسیب بزند.
به دلیل اینکه پرفشاری خون معمولاً هیچ علامتی ندارد و آسیب‌هایی که می‌تواند به بدن وارد کند، اندازه‌گیری منظم و مداوم فشار خون بسیار حیاتی است.
علائم فشار خون بالا
در بعضی موارد، پرفشاری خون باعث عرق‌کردن، اضطراب و اختلال خواب می‌شود. اما باید توجه کنید که در بیشتر موارد علائمی وجود ندارد . اگر فشار خون به سطح بحرانی برسد، ممکن است فرد دچار سردرد و خون‌ریزی بینی شود.
عوارض جانبی فشار خون بالا
یکی از مهم‌ترین عوامل قابل‌پیشگیری مرگ زودرس در جهان، هیپرتانسیون است. هیپرتانسیون در درازمدت می‌تواند باعث تصلب شرایین شود.
برخی از عوارض ناشی از تصلب شرایین و پرفشاری خون:
- نارسایی قلبی و حملات قلبی
- نارسایی کلیه
- سکته مغزی
- قطع عضو
- رتینوپاتی یا شبکیه رنجوری ناشی از هیپرتانسیون (می‌تواند به نابینایی منجر شود)
کلام آخر
برای خوشبختی، داشتن روح و جسمی سالم مهم است. اگر سبک زندگی سالمی داشته باشید، نه‌تنها خطر ابتلا به بیماری و سرطان را کاهش می‌دهید، بلکه به‌خاطر سلامت بدن‌تان به سلامت روحی هم دست پیدا می‌کنید.
داشتن سبک زندگی و رژیم غذایی سالم، سخت نیست. همین امروز شروع کنید و با تغییر سبک زندگی، شادی و سلامت را به خود و خانواده‌تان هدیه دهید. اگر تصمیم‌تان را گرفته‌اید به بخش محصولات ورزشی و تناسب اندام مالتینا هم حتما سر بزنید.
همیشه پیشگری بهتر از درمان است. حالا که به اهمیت اندازه‌گیری فشار خون پی بردید، بهتر است دست‌به‌کار شوید و یک دستگاه فشارسنج خون بخرید. می‌توانید برای مقایسهٔ قیمت‌ها و خرید، انواع دستگاه فشارسنج خون در فروشگاه مالتینا را ببینید.
منابع: www.medicalnewstoday.com
