برای آشنایی با بیماری دیابت و عوامل ابتلا به آن، باید با نحوه کار یک هورمون در بدن خود آشنا شوید؛ این هورمون انسولین است. هورمون انسولین در لوزالمعده ترشح می‌شود، اما محل اثر آن عضلات بدن، بافت چربی و کبد است. گردش این هورمون، دریچه سلول‌ها را باز کرده و به گلوکز امکان ورود به آن‌ها را می‌دهد. به محض ورود گلوکز، سلول می‌تواند از آن برای تأمین فوری انرژی مورد نیازش استفاده کند یا آن را به صورت گلیکوژن ذخیره کرده و یا برای تأمین نیازهای دراز مدتش به چربی تبدیل کند.
بعد از خروج گلوکز از خون و ورود آن به سلول‌ها، سطح گلوکز خون افت می‌کند. لوزالمعده کاهش غلظت گلوکز خون را تشخیص داده و ترشح انسولین را متوقف می‌کند تا سطح گلوکز خون بیش از حد کاهش پیدا نکند. کاهش غیرطبیعی گلوکز خون، هیپوگلیسمی نامیده می‌شود، که در آن به صورت همزمان، کبد از ذخیره خود گلوکز آزاد کرده و گلوکز جدید می‌سازد.
اگر هورمون انسولین به موقع و در مواقع نیاز از راه نرسد یا اگر در صورت نیاز از راه برسد، ولی به وظیفه خود عمل نکند، به هر صورت غلظت گلوکز در خون رفته رفته بیشتر می‌شود.
بالا رفتن سطح گلوکز خون، شروع همه مشکلات بوده و زمینه‌ساز بیماری‌های متعددی می شود. نگه داشتن میزان گلوکز در سطح طبیعی، از بروز بیماری دیابت و عوارض آن جلوگیری می‌کند. در واقع هدف نهایی همه روشهای درمانی دیابت، تنظیم مقدار گلوکز خون است.
در این مقاله به بررسی کامل و جامع بیماری دیابت، روشهای تشخیص و پیشگیری آن می‌پردازیم و نکاتی در مورد خرید دستگاه تست قند خون ارائه می‌دهیم.
دیابت نوع اول
در این نوع دیابت، لوزالمعده توانایی ترشح هورمون انسولین را از دست می‌دهد و فقدان این هورمون، سبب افزایش میزان گلوکز خون می‌شود. دیابت نوع اول به نام دیابت کودکان و دیابت وابسته به انسولین نیز معروف است و علائم آن به سرعت در فرد مبتلا بروز می‌کند.
علائم دیابت نوع اول
تعدادی از شایع‌ترین علائم دیابت نوع اول را در ادامه مطلب آورده‌ایم. اگر چند تا از علائم زیر را به صورت همزمان دارید، باید به پزشک مراجعه کنید تا سطح گلوکز خونتان بررسی شود.
تکرر ادرار
افراد مبتلا به دیابت نوع یک پیوسته نیاز به دفع ادرار دارند، زیرا زمانی که گلوکز خون از ۱۰ میلی مول در لیتر بیشتر باشد، کلیه‌ها نمی‌توانند همه‌ی گلوکز سرریز شده به ادرار را دوباره به شبکه گردش خون بازگردانند. این گلوکز مازاد که حجم زیادی هم دارد، غلظت ادرار را به شدت افزایش می‌دهد. در نتیجه، بدن از میزان آب موجود در خود استفاده کرده و آن را به ادرار اضافه می‌کند تا غلظت گلوكز موجود در ادرار را کمتر کند. طبعا ورود آب اضافی به مثانه و گلوکز موجود در آن، سبب می‌شود تا مثانه پس از هر نوبت دفع ادرار دوباره و به سرعت پر شود.
تشنگی
با دفع مکرر ادرار، آب زیادی از بدن دفع می‌شود و بافت‌های بدن شروع به خشک شدن می‌کنند. در نتیجه، احساس تشنگی در فرد تشدید می‌شود.
کاهش وزن
یا دفع گلوکز از بدن به همراه ادرار، بدن بافت‌های ماهیچه ای و چربی را برای تأمین انرژی مورد نیاز خود تجزیه می‌کند و در نتیجه کاهش وزن رخ می‌دهد. البته کاهش وزن به روشهای موثر و در صورت تمایل فردی، مثبت بوده و در صورت نیاز می‌توانید با کمک قرص‌های لاغری چون لیپوسیکس بلک، چنین فرآیندی را دنبال کنید.
افزایش اشتها
در دیابت نوع اول مقدار زیادی گلوکز مازاد در خون وجود دارد ولی سلول‌های بدن به سوء تغذیه دچار شده‌اند، زیرا انسولین کافی برای گشودن دیوارهای سلول‌ها و انتقال این گلوکز به درون آن‌ها در بدن وجود ندارد. در نتیجه، اشتهای شما روز به روز بیشتر می‌شود و بدن با وجود وفور نعمت، گرسنه می‌ماند.
بی حالی
احساس ضعف جسمانی و بی‌حالی از علائم شایع دیابت است، چون انرژی مورد نیاز سلول‌های ماهیچه‌ای و سایر بافت‌های بدن که باید از طریق جذب گلوکز به دست بیاید، تأمین نمی‌شود.
پیشگیری از دیابت نوع اول
دیابت نوع اول از آن دسته بیماری‌هایی است که دو نوع درمان پیشگیرانه برای آن وجود دارد. برای پیشگیری از ابتلا به دیابت نوع یک، می‌توانید پیش از شروع بیماری، تحت درمانی قرار بگیرید که به پیشگیری اولیه معروف است. از جمله داوطلبان این درمان کسانی هستند که سابقه ابتلا به دیابت در خانواده‌شان وجود دارد.
اگر در این دسته قرار می‌گیرید، پزشک می‌تواند با بررسی DNA شما پی ببرد که آیا موادی که غالبا در بدن بیماران مبتلا به دیابت نوع یک یافت می‌شود، در بدن شما هم وجود دارد یا خیر. اگر چنین باشد، می‌توان با پیشگیری اولیه مانع ابتلا به این بیماری شد. یک روش دیگر برای پیشگیری اولیه دیابت نوع اول، تزریق واکسن برای مقابله با ویروس‌هایی که در بروز این بیماری دخالت دارند، است.
پیشگیری ثانویه از دیابت نوع اول مخصوص کسانی است که شرایط ابتلا به دیابت در بدنشان فراهم شده، ولی هنوز بیمار نشده‌اند. برای آن که واجد شرایط پیشگیری ثانویه شوید، پزشک باید تشخیص دهد که روند ابتلا به دیابت در بدنتان شروع شده، ولی علائم بیماری هنوز خود را آشکار نکرده اند. رایج‌ترین روش در پیشگیری ثانویه دیابت نوع اول این است که روند و میزان تخریب همه‌ی سلول‌های لوزالمعده را کاهش دهند.
دیابت نوع دوم
دیابت نوع دوم که به نام دیابت بزرگسالان یا دیابت غیر وابسته به انسولین نیز شناخته می‌شود، معمولا بعد از ۴۰ سالگی در انسان بروز می‌کند. از آنجا که علائم دیابت نوع دوم در مراحل اولیه بیماری بسیار خفیف هستند، ممکن است بیمار اصلا متوجه بروز آن‌ها نشود. برخلاف دیابت نوع اول که از همان آغاز، بیمار را در شرایط اضطراری قرار می‌دهد، در دیابت نوع دوم، علائم به تدریج و با مرور زمان شدت پیدا می‌کند. در ضمن دیابت نوع دوم به مراتب شایع‌تر از نوع اول این بیماری است.
علائم دیابت نوع دوم
بروز علائم و نشانه‌های زیر به صورت مداوم، به آن معناست که به احتمال زیاد به دیابت نوع دوم مبتلا شده‌اید. اگر دو یا سه نشانه از مجموعه علائم زیر را در خود مشاهده کردید، حتما به پزشک مراجعه کنید.
خستگی و بی‌حالی
دیابت نوع دوم باعث خستگی می‌شود، چون سلول‌های بدن گلوکز مورد نیازشان را که به منزله سوخت مورد نیاز آن‌هاست، جذب نمی‌کنند. در واقع با وجود مقدار زیادی انسولین در خون، بدن اجازه نمی‌دهد این هورمون وظایفش را به درستی انجام دهد.
تکرر ادرار و احساس عطش دائمی
مانند دیابت نوع اول، بیمار مبتلا به دیابت نوع دوم هم دچار تکرر ادرار می‌شود. تکرر ادرار آب بدن را کم کرده و در نتیجه بیمار به طور پیوسته احساس تشنگی می‌کند.
تاری دید
با بالا و پایین رفتن میزان گلوکز در خون، عدسی چشم نیز دچار انبساط و انقباض می‌گردد. تاری دید به این دلیل بروز می‌کند که چشم نمی‌تواند با همان سرعت، خود را با نوسان‌های عدسی تطبیق دهد.
طولانی شدن عفونت‌های پوست، لثه و مجاری ادراری
افزایش غلظت گلوكز در خون باعث می‌شود گلبول‌های سفید که وظیفه‌شان دفاع از بدن در برابر عفونت‌ها و التیام دادن به آن‌هاست، درست کار نکنند. متاسفانه بالا بودن سطح گلوکز خون بستر مناسبی برای رشد عوامل عفونت زاست، بنابراین دیابت، بدن شما را در برابر انواع عفونت‌ها بسیار آسیب پذیر می‌کند.
خارش اندام تناسلی
افزایش میزان گلوکز خون برای عفونت‌های قارچی هم محيط رشد مساعدی فراهم می‌کند. بنابراین یکی از عوارض دیابت نوع دوم، خارش اندام تناسلی ناشی از این نوع عفونت قارچی است.
به خواب رفتن پاها
یکی از عوارض شایع و دراز مدت دیابت به نام نوروپاتی، باعث خواب رفتن پاهای بیمار می‌شود. به سرعت حرکت هر ضربان عصبی در شبکه اعصاب بدن، سرعت هدایت عصبی (NC۷) گفته می‌شود. نوروپاتی در بیماران دیابتی زمانی بروز می‌کند که این سرعت از حد طبیعی کمتر شود. اگر علاوه بر سایر علائم دیابت، متوجه خواب رفتن پاها در خود شده‌اید، می‌توان نتیجه گرفت که احتمالا مدت هاست دیابت دارید؛ چون در بدن بیماران مبتلا به دیابت، تقریبا پنج سال طول می‌کشد تا نوروپاتی بروز کند.
پیشگیری از دیابت نوع دوم
پزشکان می‌توانند قبل از ابتلای هر فرد به دیابت نوع دوم، با بررسی وضعیت خویشاوندان نزدیک او که به این بیماری مبتلا هستند، احتمال بیمار شدن او را به دیابت پیش‌بینی کنند، به این وسیله پزشکان فرصت می‌یابند روش موسوم به پیشگیری اولیه را در مورد افرادی که استعداد ابتلا به دیابت نوع دوم را دارند، به اجرا درآورند.
از آنجا که تعداد مبتلایان به دیابت نوع دوم بسیار زیاد است، پزشکان امکان مطالعه روی جمعیت قابل توجهی را دارند تا آن دسته از عوامل مهم محیطی که صفات ژنتیکی فرد را به دیابت نوع دوم تبدیل می‌کنند، مورد تحقیق قرار دهند. در فهرست زیر عوامل عمده‌‌ای که در ابتلای انسان به دیابت نوع دوم مؤثرند، ذکر شده است.
چاقی
داشتن اضافه وزن یکی از عواملی‌ست که خطر ابتلا به این نوع دیابت را افزایش می‌دهد. اگر چاق هستید احتمال اینکه دیابت نوع دوم به سراغتان بیاید، خیلی بیشتر از وقتی است که اجازه ندهید وزنتان از حد مناسب تجاوز کند.
بالا بودن شاخص توده بدنی (BMI)
با استفاده از این شاخص، پزشکان وزن فرد را نسبت با قد او می‌سنجند. این شاخص، نسبت به وزن خالص، برای محاسبه وزن مطلوب افراد نشانگر بهتری است. فردی که ۶۸ کیلوگرم وزن و ۱۵۷ سانتی متر قد داشته باشد، اضافه وزن دارد اما شخصی که ۶۸ کیلوگرم وزن ولی ۱۷۸ سانتی متر قد داشته باشد، خوش اندام است و وزنی مطلوب دارد. به آسانی می‌توانید با استفاده از فرمول زیر شاخص توده بدنی خود را محاسبه کنید.
با استفاده از این فرمول شاخص توده بدنی شخصی که ۶۸ کیلوگرم وزن و ۱۵۷ سانتی متر قد داشته باشد، ۲۷/۵ خواهد بود. در حالی که شاخص توده بدنی شخصی که ۶۸ کیلوگرم وزن و ۱۷۸ سانتی متر قد داشته باشد، ۲۱/۶ است.
براساس دستورالعمل‌های موجود، اگر شاخص توده بدنی فردی بین ۲۵ تا ۲۹/۹ باشد، اضافه وزن دارد و شخصی که شاخص توده بدنی‌اش ۳۰ یا بیشتر باشد، در زمره افراد چاق قلمداد می‌شود. شاخص توده بدنی بین ۲۰ و ۲۵ هم به عنوان دامنه طبیعی و داشتن وزن ایده‌‌آل توصیف شده است.
کم‌تحرکی
طبق نتایج تحقیقات متعدد، کم‌تحرکی و کاهش فعالیت جسمانی، ارتباط تنگاتنگی با ابتلا به دیابت دارد. افرادی که روزانه تحرک خوبی دارند و ورزش یا نرمش‌های سبک انجام می‌دهند، نسبت به سایر افراد کمتر در معرض ابتلا به دیابت هستند. با خرید از بهترین برندهای پوشاک ورزشی، می‌توانید انگیزه‌های خود را برای ورزش کردن و بالا بردن تحرک بدنی بالا ببرید.
تفاوت‌های دیابت نوع اول و دوم
علائم دیابت نوع دوم در برخی موارد شبیه علائم دیابت نوع اول است، اما از بسیاری جهات، علائم این دو نوع دیابت با هم متفاوت‌اند.
سن ابتلا به دیابت
بیماران مبتلا به دیابت نوع اول معمولا جوان‌تر از مبتلایان به دیابت نوع دوم هستند و دیابت نوع اول در گروه های سنی پایین ۲۵ سال بسیار شایع است، ولی دیابت نوع دو در سنین بالاتر از ۴۰ رخ می‌دهد.
وزن بدن
افرادی که دیابت نوع اول دارند، لاغر هستند یا وزن بدنشان طبیعی است؛ اما چاقی یکی از ویژگی‌های مشترک افراد مبتلا به دیابت نوع دوم است
میزان گلوکز خون
غلظت گلوكز در خون مبتلایان به دیابت نوع اول در مراحل نخستین بیماری، بیشتر از افراد مبتلا به دیابت نوع دوم است. سطح گلوکز خون در افراد مبتلا به دیابت نوع اول معمولا به ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلی گرم در دسی‌لیتر (۱۶/۶ تا ۲ / ۲۲ میلی مول در ليتر) می‌رسد، ولی میزان گلوکز در خون بیماران مبتلا به دیابت نوع دوم از ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلی گرم در دسی لیتر (۱۹/۹ تا ۱۳/۹ میلی مول در ليتر) تجاوز نمی‌کند.
شدت دیابت در مرحله بروز
دیابت نوع اول معمولا با علائم شدیدتری آغاز می‌شود، ولی علائم دیابت نوع دوم به آهستگی ظاهر می‌شوند.
دستگاه تست قند خون
حدود ۸۰ سال پیش بود که انسولین در مقیاس صنعتی تولید شد و مورد استفاده بیماران دیابتی قرار گرفت. از آن زمان به بعد هیچ چیزی جز طراحی و تولید دستگاه تست قندخون، به ارتقای سلامت و وضعیت عمومی زندگی بیماران دیابتی خدمت نکرده است.
تمام انواع این دستگاه‌ها از یک قطره خون که معمولا از نوک انگشت سبابه گرفته می‌شود، برای سنجش گلوکز خون استفاده می‌کنند. باید قطره خون به دست آمده را روی نقطه مشخصی از سطح نوار آزمایش قرار دهید و پنج ثانیه تا یک دقیقه منتظر بمانید تا واکنش لازم روی محیط نوار انجام شود. در کمتر از یک دقیقه، دستگاه نتيجه واکنش صورت گرفته را تفسیر می‌کند و میزان گلوکز موجود در نمونه خون شما را بر روی صفحه نمایشگر نشان می‌دهد. بعضی از این نوارهای تست قندخون طوری طراحی شده‌اند که اگر حجم قطره خونی که روی نوار قرار داده‌اید کم باشد، ظرف سی ثانیه بتوانید قطره خون دیگری به آن اضافه کنید.
امروزه از دو نوع نوار آزمایش برای اندازه گیری گلوکز خون استفاده می‌کنند. در هر دو نوع، گلوکز موجود در قطره خون بیمار باید به آنزیمی که روی نوار آزمایش وجود دارد، واکنش نشان دهد. در یکی از این دو نوع نوار، واکنش مذکور، رنگ نوار را تغییر داده و سپس دستگاه به طور الکترونیکی شدت رنگ پدید آمده را اندازه گیری می‌کند تا شاخصی از غلظت گلوكز خون بیمار را نشان دهد. در نوع دوم این نوارها، واکنش گلوکز موجود در نمونه خون با نوار آزمایش، الكترون تولید می‌کند و سپس دستگاه الکترون‌های تولید شده را به شاخصی از غلظت گلوکز خون تبدیل کرده و بر روی صفحه نمایشگر نشان می‌دهد.
نکات مهم هنگام خرید دستگاه تست قند خون
دستگاه‌های تست قند خون موجود در بازار آنقدر متنوع هستند که ممکن است موقع انتخاب آن‌ها سردرگم شوید. ولی چند نکته مهم در مورد این دستگاه‌ها وجود دارد که بهتر است هنگام خرید به آن توجه کنید.
- هر یک از سازندگان این دستگاه‌ها، نوار آزمایش مخصوص دستگاه‌های خود را طراحی و تولید می‌کنند و نمی‌توان نوار مخصوص یک دستگاه را در دستگاه دیگری استفاده کرد. شرکت‌هایی هم وجود دارند که برای انواع دستگاه‌هایی که می‌سازند، نوارهای متفاوتی طراحی می‌کنند.
- قیمت نوارهای تست قندخون، صرف نظر از نوع دستگاه مخصوص آن‌ها تقریبا یکسان است، بنابراین قیمت نوارهای آزمایش هم نباید به هنگام انتخاب دستگاه تست قند خون، نقش تعیین کننده‌ای در تصمیمتان بازی کند.
- هر دستگاهی که می‌خرید باید دارای حافظه‌ای باشد که زمان و تاریخ انجام آزمایش را در خود ذخیره کند تا بتوانید اطلاعات به دست آمده از آزمایش‌های متوالی را براساس ساعت و تاریخ انجامشان دسته بندی کنید. حافظه‌ی دستگاه باید حداقل نتیجه ۱۰۰ آزمایش را به ازای ۴ نوبت آزمایش در روز را ذخیره کند، به این ترتیب ۱۰۰ نتیجه‌ی آزمایش ۲۵ روز شما را پوشش خواهد داد.
- همچنین بهتر است دستگاهی را بخرید که قابلیت انتقال نتایج آزمایش را به سایر حافظه‌های مجازی داشته باشد.
سخن آخر
مبتلا شدن به بیماری دیابت به معنای خداحافظی با زندگی عادی نیست. خوشبختانه امروزه با پیشرفت علم پزشکی و افزایش سطح آگاهی جامعه، این بیماری قابل کنترل و درمان بوده و تصمیم و اراده فرد در مواجه شدن با دیابت بسیار مهم است. فرد مبتلا به دیابت می‌تواند با رعایت رژیم غذایی مناسب انجام ورزش و مصرف منظم دارو، سطح گلوکز خود را کنترل کند.
اگر تجربه یا دیدگاه مفیدی در زمینه بیماری دیابت و روشهای پیشگیری و درمان آن دارید، در بخش نظرات این نوشته با ما و خوانندگان این مطلب به اشتراک بگذارید.
مطلب بسیار خوبی بود. لطفا در مورد روش های گیاهی درمان دیابت هم مطلب بذارین.